भगत पुरण सिंग यांचा जन्म (१९०४)-

[Atul Kaviraje]

BIRTH OF BHAGAT PURAN SINGH (1904)-

भगत पुरण सिंग यांचा जन्म (१९०४)-

On June 4, 1904, Bhagat Puran Singh, a great humanitarian and founder of Pingalwara, Amritsar, was born. He was a writer and environmentalist too and was awarded Padma Shri, a prestigious award by the Indian government, which he returned in protest against the Army attack of June 1984.

भगत पुरण सिंग यांचा जन्म (१९०४) - एक मानवतावादी कार्यकर्ता

परिचय:
४ जून १९०४ रोजी अमृतसर येथे भगत पुरण सिंग यांचा जन्म झाला. भगत पुरण सिंग हे एक महान मानवतावादी कार्यकर्ता, लेखक आणि पर्यावरणतज्ञ होते. त्यांनी आपल्या जीवनात अनेक कष्ट सहन करत, समाजसेवा केली आणि विकलांग व्यक्तींना मदत करण्यासाठी 'पिंगलवाड़ा'ची स्थापना केली. त्यांनी भारत सरकारकडून 'पद्मश्री' पुरस्कार मिळवला, परंतु १९८४ च्या अमृतसर हल्ल्याच्या विरोधात हा पुरस्कार परत केला. त्यांच्या कार्यामुळे ते समाजात एक आदर्श बनले आणि आजही त्यांचे कार्य मानवतेच्या क्षेत्रात प्रेरणादायक मानले जाते.

महत्त्वपूर्ण ऐतिहासिक घटना:
भगत पुरण सिंग यांचा जन्म एक ऐतिहासिक घटना ठरला कारण त्यांचे जीवन आणि कार्य समाजात मानवतेच्या एका नवीन दृषटिकोनाचे प्रतीक बनले. त्यांनी 'पिंगलवाड़ा' ही संस्था स्थापन केली, जी विकलांग व्यक्तींसाठी एक आश्रय आणि आधार ठरली. त्यांचे कार्य आजही समाजातील गरीब, दुर्बल आणि विकलांग व्यक्तींना मदतीचे हात देण्याचे एक महत्त्वाचे स्त्रोत आहे.

मुलभूत मुद्दे:

पिंगलवाड़ा संस्थेची स्थापना:
भगत पुरण सिंग यांची सर्वात महत्त्वाची योगदान म्हणजे त्यांनी 'पिंगलवाड़ा' संस्थेची स्थापना केली. 'पिंगलवाड़ा' हे एक आश्रय आहे जे विकलांग आणि गरिब व्यक्तींना संरक्षण, अन्न, पाणी आणि शैक्षणिक मदत पुरवते. या संस्थेने लाखो लोकांचे जीवन सुधारले आणि आजही हे कार्य चालू आहे.

सामाजिक कार्य आणि मानवतावाद:
भगत पुरण सिंग यांचे कार्य मुख्यतः सामाजिक न्याय, समानता आणि मानवतावाद यावर आधारित होते. त्यांनी गरीब, अनाथ आणि विकलांग लोकांच्या हक्कांसाठी आवाज उठवला. त्यांच्या कार्यामुळे विकलांगता आणि गरीब वर्गासाठी जगातील विविध सरकारांनी आणि समाजाने मदतीचे दारे उघडली.

पद्मश्री पुरस्कार आणि त्याची परतावा:
भगत पुरण सिंग यांना त्यांच्या कार्यासाठी 'पद्मश्री' पुरस्कार देण्यात आला होता. परंतु १९८४ च्या जून महिन्यात भारतीय सैन्याने हरमंदिर साहिबवर हल्ला केला, त्याच्या विरोधात त्यांनी पद्मश्री पुरस्कार परत केला. हा कृत्य त्यांचा समाजासाठी असलेला गंड आणि विरोध दर्शवतो.

लेखन आणि पर्यावरणतज्ञ:
भगत पुरण सिंग फक्त मानवतावादी कार्यकर्तेच नव्हते, तर ते एक लेखक आणि पर्यावरणतज्ञ देखील होते. त्यांचे लेखन आणि विचार पर्यावरणाचे रक्षण करण्याच्या दृषटिकोनातून महत्त्वपूर्ण मानले जाते. त्यांनी आपल्या लेखनातून निसर्ग आणि पर्यावरणाची काळजी घेण्याची आवश्यकता व्यक्त केली.

विवेचन आणि विश्लेषण:
भगत पुरण सिंग यांचे जीवन हे केवळ एक समाजसेवकाचे जीवन नाही, तर ते एक प्रेरणा देणारे उदाहरण आहे. त्यांनी आपले सर्व जीवन विकलांग आणि गरीब लोकांसाठी समर्पित केले आणि समाजात दृषटिकोन बदलवला. पिंगलवाड़ा संस्थेने लाखो लोकांना नवजीवन दिले आणि समाजातील विविध स्तरांवरील गरिबी आणि विकलांगतेच्या समस्यांना सामोरे जाण्याचा मार्ग दाखवला.

त्यांचा 'पद्मश्री' पुरस्कार परत करणे हे त्यांचे देशातील एक अत्यंत महत्त्वाचे आणि मोलाचे कृत्य होते, कारण त्याद्वारे त्यांनी आपल्या विरोधातील अन्यायाचा प्रतिकार केला. भगत पुरण सिंग यांचे कार्य आजही अनेक सामाजिक कार्यकर्त्यांसाठी एक आदर्श आहे.

निष्कर्ष आणि समारोप:
भगत पुरण सिंग यांचे जीवन समाजातील प्रत्येक व्यक्तीला प्रेरणा देणारे आहे. त्यांनी 'पिंगलवाड़ा'सारख्या संस्थेच्या माध्यमातून विकलांग व्यक्तींना नवा आधार दिला. त्यांच्या कृत्यामुळे आजही ते समाजसेवक म्हणून ओळखले जातात. त्यांनी आपल्या जीवनभर समाजातील दुर्बल वर्गासाठी काम केले आणि समाजात एक नवा दृष्टिकोन निर्माण केला. त्यांच्या कार्याचा प्रभाव आणि त्यांचे योगदान आजही समाजात जिवंत आहे आणि ते मानवतेच्या इतिहासात एक अमिट ठसा आहेत.

संदर्भ:

भगत पुरण सिंग आणि पिंगलवाड़ा संस्था

विकलांग व्यक्तींसाठी कार्य आणि सामाजिक समावेश

भारत सरकारचे 'पद्मश्री' पुरस्कार आणि त्याची परतावा

🌍 "मानवतेचा ध्यास, भगत पुरण सिंग यांचे जीवन कार्य!" 🕊�❤️

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-04.06.2025-बुधवार.
===========================================