गीतारहस्य प्रकाशित (१९१५)-📖🕉️ गीतारहस्य प्रकाशित – ८ जून १९१५-2

[Atul Kaviraje]

GEETA RAHASYA PUBLISHED (1915)-

गीतारहस्य प्रकाशित (१९१५)-

On June 8, 1915, Lokmanya Tilak's book 'Geeta Rahasya', analyzing the Bhagavad Gita, was published.

📖🕉� गीतारहस्य प्रकाशित – ८ जून १९१५
(Geeta Rahasya Published - A Historical Analysis)
🇮🇳 ✍️ लोकमान्य टिळकांचे ऐतिहासिक ग्रंथकार्य ✍️ 🇮🇳

🪶 १. परिचय (परिचयात्मक भाग)
"गीतारहस्य" हा ग्रंथ केवळ भगवद्गीतेवर टीका नाही, तर तो भारतीय राष्ट्रवादाचा वैचारिक पाया होता. ८ जून १९१५ रोजी लोकमान्य बाळ गंगाधर टिळकांनी लिहिलेला हा महान ग्रंथ "गीतारहस्य - कर्मयोग शास्त्र" या नावाने प्रकाशित झाला.

🔖 गीतारहस्य म्हणजे कर्मयोगाचे रहस्य, जे गीतेच्या मूळ संदेशावर आधारित आहे.
📍 प्रकाशन स्थळ: अहमदनगर तुरुंग (ग्रंथलेखन), प्रकाशन - पुणे
📚 भाषांतर: मराठी, हिंदी, इंग्रजी, गुजराती, उर्दू आदी भाषांमध्ये

🧭 २. ऐतिहासिक संदर्भ (Historical Context & Background)
📜 संदर्भ आणि पार्श्वभूमी
लोकमान्य टिळकांना १९०८ मध्ये स्वदेशी आंदोलनात भाग घेतल्याबद्दल सहा वर्षांची शिक्षा झाली होती.

ते मांडले गेले अहमदनगरच्या तुरुंगात, आणि त्या काळातच त्यांनी भगवद्गीतेचा गहन अभ्यास करून 'गीतारहस्य' लिहिला.

📌 उदाहरण:
"गीता ही निव्वळ वैराग्याची नाही, तर कर्माची व प्रेरणेची गीता आहे" — टिळक

📚 ३. ग्रंथाची रचना आणि वैशिष्ट्ये
🔍 दोन मुख्य भाग:
भूमिका (Theoretical Part) – 400+ पृष्ठांचा विस्तृत विश्लेषणात्मक भाग

गीताभाष्य (Gita Commentary) – गीतेच्या सर्व अध्यायांवरील अर्थ व विश्लेषण

✨ मुख्य सूत्र – "कर्मयोग हाच खरा धर्म आहे"
टिळकांच्या मते, अर्जुनास श्रीकृष्णाने सांगितलेले कर्माचे तत्त्वज्ञान म्हणजे कर्तव्यकर्मातच मोक्ष आहे.

📌 प्रमुख तत्त्वे:

निष्काम कर्म

राष्ट्रसेवा = धर्म

कर्म, ज्ञान व भक्ती यांचे समन्वय

आत्मबल आणि धैर्य

🔍 ४. गीतारहस्याच्या विचारांचे महत्त्वाचे मुद्दे
मुद्दा   स्पष्टीकरण
📘 कर्मयोग   गीतेचा मुख्य संदेश म्हणजे निष्काम कर्म करणे
💪 राष्ट्रनिर्माण   गीतेचा उपयोग लोकजागृतीसाठी आणि राष्ट्रभक्ती जागवण्यासाठी
🔥 प्रतिरोधक शक्ती   परकीय सत्तेविरुद्ध संघर्षासाठी आत्मिक शक्तीची प्रेरणा
🧠 बौद्धिक क्रांती   गीतेचा आधुनिक भाषेत आणि वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून अर्थ लावला

📌 ५. मराठीतील उदाहरण आणि संदर्भ
उदाहरण: "आपण कर्म करत राहावे, फलाची चिंता करू नये — याच तत्त्वावर स्वराज्य उभे राहील"
– हे तत्त्व टिळकांनी स्वदेशी, बहिष्कार, व असहकार आंदोलनात प्रभावीपणे वापरले.

📚 संदर्भ:

भगवद्गीतेच्या १८ अध्यायांवर सखोल विवेचन

यज्ञ, धर्म, कर्म, मोक्ष यांचे स्पष्ट स्पष्टीकरण

लोकमान्यांच्या 'केसरी' व 'मराठा' या वृत्तपत्रांतील लेखांतील विचारांना पूरक

💡 ६. विश्लेषण (विवेचन व अभ्यास)
🧠 वैचारिक विश्लेषण:
टिळकांच्या गीतेच्या विश्लेषणात तत्त्वज्ञान आणि व्यवहार यांचा सुंदर संगम दिसतो.

त्यांनी गीतेचा उपयोग वैयक्तिक मोक्षासाठी नव्हे, तर सामूहिक राष्ट्रमुक्तीसाठी केला.

💥 सामाजिक परिणाम:
तरुणांमध्ये नवा आत्मविश्वास

राजकीय चळवळींना नैतिक बळ

गीता फक्त आध्यात्मिक ग्रंथ न राहता प्रेरक ग्रंथ बनली

🎯 ७. निष्कर्ष (निष्कर्ष व शिकवण)
"गीतारहस्य" हे केवळ धार्मिक वा आध्यात्मिक पुस्तक नसून, ते एक राष्ट्रनिर्माणाचा ग्रंथ आहे.
लोकमान्य टिळकांनी गीतेच्या माध्यमातून भारतातील कर्मप्रधान विचारधारा व कर्तव्यनिष्ठा यांना पुनरुज्जीवित केले.

📘 धडे:

गीता म्हणजे वैराग्य नाही, तर उत्तम कृतीचा मार्गदर्शक ग्रंथ आहे.

टिळकांचे गीतारहस्य आजही नेतृत्व, नैतिकता आणि प्रेरणा यासाठी मार्गदर्शक ठरते.

🙏🏼 ८. समारोप (भावनिक शेवट)
८ जून १९१५ रोजी प्रकाशित झालेले "गीतारहस्य" हे आजही भारताच्या सांस्कृतिक आणि राजकीय विचारविश्वाचे मूलभूत स्तंभ आहे.

🕉�✍️
🔹 टिळकांनी गीतेचा अर्थ केवळ ग्रंथात नाही, तर जनतेच्या कृतीत, प्रेरणेत आणि राष्ट्रकार्यात जिवंत केला.
🔹 आजच्या युगातही, कर्मयोग आणि निष्काम वृत्ती हीच आपल्या भारताची खरी गरज आहे.

📌 "कर्म करा, फळाची चिंता नको — हाच खरा गीतेचा आत्मा आहे" – लोकमान्य टिळक
📖📿🕉�

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-08.06.2025-रविवार.
===========================================