🏛️ गोपाळ कृष्ण गोखले यांनी 'सेव्हर्स सोसायटी' ची स्थापना – १२ जून १९०५-

[Atul Kaviraje]

FORMATION OF SEVER'S SOCIETY BY GOPAL KRISHNA GOKHALE (1905)-

गोपाळ कृष्ण गोखले यांनी 'सेव्हर्स सोसायटी' ची स्थापना (१९०५)-

खाली दिलेला लेख "गोपाळ कृष्ण गोखले यांनी सेव्हर्स सोसायटीची स्थापना (१९०५)" या ऐतिहासिक घटनेवर आधारित आहे. हा लेख मराठी उदाहरणे, संदर्भ, प्रतीक, चित्र, महत्त्व, विश्लेषण, निष्कर्ष, समारोप यांसह सविस्तरपणे मांडलेला आहे.

🏛� गोपाळ कृष्ण गोखले यांनी 'सेव्हर्स सोसायटी' ची स्थापना – १२ जून १९०५
📅 दिनांक : १२ जून १९०५
✍️ एक सखोल, विवेचनात्मक व प्रेरणादायी मराठी निबंध / लेख
🔰 परिचय :
भारताच्या स्वातंत्र्य चळवळीत गोपाळ कृष्ण गोखले यांचं नाव अत्यंत आदराने घेतलं जातं. ते एक थोर समाजसुधारक, अर्थतज्ज्ञ, विचारवंत आणि राजकीय नेते होते. त्यांनी १२ जून १९०५ रोजी 'Servants of India Society' (सेव्हर्स ऑफ इंडिया सोसायटी) या संस्थेची स्थापना केली. यामागे उद्दिष्ट होते – राष्ट्रासाठी समर्पित, निःस्वार्थी कार्यकर्त्यांची फौज तयार करणे.

🧭 घटनेचा ऐतिहासिक संदर्भ व पार्श्वभूमी:
१९०५ हे वर्ष म्हणजे राजकीय अस्थैर्याचं – बंगाल विभाजन, वाढती असंतोषाची भावना, देशात सुधारकांची गरज.

गोखले यांना वाटत होते की केवळ राजकारण नव्हे, तर समाजप्रबोधन, सेवा आणि शिस्तबद्ध कार्याची गरज आहे.

म्हणून त्यांनी 'सेव्हर्स ऑफ इंडिया' सोसायटी स्थापन केली – सेवा हीच खरी राष्ट्रसेवा, हा विचार घेऊन.

📌 संदर्भ:

"राष्ट्रसुधारणेसाठी शिक्षण, सेवा आणि त्याग हेच खरं साधन आहे." – गोपाळ कृष्ण गोखले

🛠� सोसायटीची स्थापना – उद्दिष्टे आणि वैशिष्ट्ये:
घटक   माहिती
🔹 स्थापना   १२ जून १९०५, पुणे
🎯 उद्दिष्ट   देशभक्त, निःस्वार्थी सेवक घडवणे
🧾 तत्त्व   सत्य, सेवा, संयम, त्याग
👥 सदस्य   निवडक, प्रशिक्षणानंतर प्रवेश
📚 कार्यक्षेत्र   शिक्षण, सामाजिक सुधारणा, सार्वजनिक आरोग्य, दीनदलितांची सेवा

🌟 मुख्य कार्ये व उदाहरणे:
📚 शिक्षण प्रसार:
– आदिवासी, मागासवर्गीय मुलांसाठी शाळा
– समाजात महिलाशिक्षणाचा आग्रह

🏥 सार्वजनिक आरोग्य:
– रुग्णसेवा, सफाई मोहीमा, औषध वाटप

👩�🌾 ग्रामीण विकास:
– कृषीशिक्षण, स्वयंरोजगार, सहकारी संस्था

🧑�🏫 राजकीय शिक्षण:
– सभ्यता, कायदेपालन, राष्ट्रभक्तीची बोधपर व्याख्याने

📌 उदाहरण:

सेव्हर्स सोसायटीने श्रीरामपूर, नाशिक वगळता उत्तर भारतातही सेवा प्रकल्प उभारले.

💡 विश्लेषण (Muddanvar Vishleshan):
पैलू   विश्लेषण
✍️ सामाजिक   जातीभेद, अंधश्रद्धा विरोधात सुधारणा
🎓 शैक्षणिक   मुलींना शिक्षणासाठी प्रोत्साहन
💂 राजकीय   व्यक्तिमत्त्व निर्माण आणि शिस्तीचा आग्रह
🕊� सेवा   राजकीय मार्गापेक्षा सेवा हे त्यांचे माध्यम

📖 महत्त्व व परिणाम:
भारतात संस्थात्मक समाजसेवेचा आरंभ

अनेक पुढील थोर कार्यकर्ते – जसे की नरहरि परांजपे, वि. स. शिंदे – यांनी इथेच कार्य सुरू केले

गांधीजींनी देखील या कार्यपद्धतीचा आदर्श घेतला

📘 प्रतीक व चित्रात्मक रूपरेषा:

📅 १२ जून १९०५
      🧑�🏫 गोपाळ कृष्ण गोखले
              ↓
 🏛� सेव्हर्स ऑफ इंडिया सोसायटी
              ↓
      📚 शिक्षण • 🚑 आरोग्य • 🛕 सुधारणा
              ↓
  🇮🇳 समाजसेवेचा नवा आदर्श

🪶 निष्कर्ष (Nishkarsh):
गोपाळ कृष्ण गोखले यांचे योगदान केवळ राजकारणापुरते मर्यादित नव्हते. त्यांनी 'सेवा' या मूल्याला राष्ट्रनिर्माणाच्या केंद्रस्थानी ठेवले. सेव्हर्स सोसायटी म्हणजे एक राष्ट्रीय सेवा प्रशिक्षण संस्था, ज्यातून हजारो कार्यकर्ते घडले.

🎤 समारोप (Samaropa):
सेव्हर्स ऑफ इंडिया सोसायटीची स्थापना १२ जून १९०५ ला झाली – परंतु ती केवळ एका संस्थेची स्थापना नव्हती, ती होती भारतीय जनतेसाठी सेवा, शिक्षण आणि समर्पणाचे नवे युग सुरु होणे.

🙏 "देशासाठी काम करणं म्हणजे राजकारण नव्हे – ती एक पूजा आहे." – गोपाळ कृष्ण गोखले

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-12.06.2025-गुरुवार.
===========================================