२१ जून १९४८-सी. राजगोपालाचारी हे शेवटचे भारतीय गव्हर्नर जनरल झाले (१९४८)-

[Atul Kaviraje]

C. RAJAGOPALACHARI BECOMES LAST GOVERNOR GENERAL (1948)-

सी. राजगोपालाचारी हे शेवटचे भारतीय गव्हर्नर जनरल झाले (१९४८)-

On June 21, 1948, C. Rajagopalachari took office as the last Governor-General of independent India. He served until the office was abolished in 1950, after which India became a republic.

🗓� दिनांक: २१ जून १९४८
📜 विषय: "सी. राजगोपालाचारी – स्वतंत्र भारताचे शेवटचे गव्हर्नर जनरल"
(C. Rajagopalachari becomes the last Governor-General of India)

🇮🇳 लेख: ऐतिहासिक घटना – सी. राजगोपालाचारी हे शेवटचे भारतीय गव्हर्नर जनरल झाले (१९४८)
🧭 परिचय:
२१ जून १९४८ हा भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याच्या इतिहासातील एक महत्त्वपूर्ण टप्पा आहे. याच दिवशी सी. राजगोपालाचारी यांनी स्वतंत्र भारताचे शेवटचे गव्हर्नर जनरल म्हणून सूत्रे स्वीकारली.

भारतातून ब्रिटीश सत्ता जाऊन स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर, हा पदभार सर्वप्रथम लॉर्ड माउंटबॅटन यांच्याकडे होता. परंतु स्वतः भारतीय असलेले सी. राजगोपालाचारी हे पहिले व शेवटचे भारतीय गव्हर्नर जनरल ठरले.

🔖 "गव्हर्नर जनरल" या पदाचा अस्तित्व १९५० मध्ये भारत प्रजासत्ताक झाल्यानंतर संपुष्टात आला.

📌 मुख्य मुद्दे:

👤 सी. राजगोपालाचारी यांचा परिचय

🏛� गव्हर्नर जनरल पदाची पार्श्वभूमी

📅 २१ जून १९४८ – ऐतिहासिक दिवस

🔍 पदाची जबाबदाऱ्या व योगदान

📜 पदाच्या समाप्तीची प्रक्रिया

🧠 विचार व मूल्यव्यवस्था

🌟 ऐतिहासिक महत्त्व व प्रभाव

🧑�🎓 सी. राजगोपालाचारी यांचा परिचय:
पूर्ण नाव: चक्रवर्ती राजगोपालाचारी

जन्म: १० डिसेंबर १८७८, तमिळनाडू

टोपणनाव: राजाजी

व्यवसाय: वकील, समाजसुधारक, लेखक, राजकारणी

विशेषत्व: गांधीजींचे अत्यंत निकटचे सहकारी, सुसंस्कृत, तत्वनिष्ठ विचारवंत

पद: शेवटचे गव्हर्नर जनरल (१९४८-१९५०)

🏰 गव्हर्नर जनरल पदाची पार्श्वभूमी:
🔹 ब्रिटिश भारतात "गव्हर्नर जनरल" हा ब्रिटनचा भारतातला सर्वोच्च प्रतिनिधी होता.
🔹 स्वातंत्र्यानंतर लॉर्ड माउंटबॅटन हे पहिले गव्हर्नर जनरल होते (१५ ऑगस्ट १९४७).
🔹 ब्रिटिश सत्तेच्या हळूहळू भारतातून बाहेर पडण्याच्या प्रक्रियेतील शेवटचा टप्पा म्हणजे – सी. राजगोपालाचारी यांचं गव्हर्नर जनरल होणं.

🗓� २१ जून १९४८ – ऐतिहासिक दिवस:
🏛� या दिवशी सी. राजगोपालाचारी यांनी गव्हर्नर जनरल पदाचा कार्यभार स्वीकारला.
➡️ ते पद सांभाळणारे पहिले भारतीय ठरले.
➡️ स्वतंत्र भारतातील शेवटचे गव्हर्नर जनरल ठरण्याचा इतिहास त्यांनी घडवला.

📸

छायाचित्र: गव्हर्नर जनरलचा ध्वज (१९४७–१९५०)

📋 पदाची जबाबदाऱ्या व कार्य:
⚖️ संवैधानिक प्रमुख:
गव्हर्नर जनरल हे त्या काळातील भारताचे संवैधानिक प्रमुख होते.

📜 हक्क व सल्ले:
त्यांना पंतप्रधानांच्या सल्ल्याने निर्णय घेण्याचा अधिकार होता.

🌍 प्रादेशिक एकात्मता:
राजगोपालाचारींनी भारताच्या संघात्मक जडणघडणीत महत्त्वाचे योगदान दिले.

🔚 गव्हर्नर जनरल पदाची समाप्ती (१९५०):
📅 २६ जानेवारी १९५०: भारत प्रजासत्ताक देश झाला.
👨�⚖️ या दिवसापासून 'गव्हर्नर जनरल' पद रद्द झाले आणि 'राष्ट्रपती' पद अस्तित्वात आले.
👤 डॉ. राजेंद्र प्रसाद हे पहिले राष्ट्रपती ठरले.

📖 उदाहरण व संदर्भ:
🧑�⚖️ उदा. – डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे संविधान लिहिताना राजाजींच्या विचारांचा आदर होता.

📘 संदर्भ – "राजाजी – द ग्रेट इंडियन मॉडरेटर" (जी. पार्थसारथी), "भारतीय राज्यघटनेचा इतिहास" – बी.एन. राव.

🧠 मूल्य व विचारधारा:
🕊� राजाजी हे गांधीवादी तत्त्वज्ञानाचे पुरस्कर्ते होते.
📿 ते सत्य, अहिंसा व साधेपणाचे अनुयायी होते.
🧭 त्यांची भूमिका ही नेहमी समन्वय साधणारी होती – ब्रिटिश सत्तेशी तडजोडीने संवाद ठेवत भारतीय हित जपणे.

📊 विश्लेषण (Vishleshan):
मुद्दा   विवेचन
🏛� स्वातंत्र्यपश्चात स्थिती   राजकीय संक्रमणकाळात राजाजींचे नेतृत्व
⚖️ भारताची संविधान सभा   संवैधानिक प्रक्रिया सोपी व सुलभ करणे
🇮🇳 राष्ट्रीय अस्मिता   भारतीयांच्या आत्मविश्वासाचे प्रतीक
📉 गव्हर्नर जनरल पदाची समाप्ती   ब्रिटिश प्रभावाच्या संपूर्ण अखेरीची खूण

✨ ऐतिहासिक महत्त्व:
⭐ भारताच्या राजकीय स्वातंत्र्याची पूर्णता – ब्रिटिश प्रतिनिधीऐवजी भारतीय गव्हर्नर जनरल!
⭐ संविधानाच्या अंमलबजावणीसाठी प्रभावी नेतृत्व
⭐ प्रजासत्ताक भारताची पायाभरणी याच काळात झाली

🧵 थोडक्यात विचार नकाशा (Mind Map):

           सी. राजगोपालाचारी
                   |
        -----------------------------
        |            |             |
     गव्हर्नर     भारतीय     प्रजासत्ताक
     जनरल        विचार         स्थापनेत
                      भूमिका         सहभाग

🧾 निष्कर्ष:
२१ जून १९४८ हा केवळ एका व्यक्तीच्या पदग्रहणाचा दिवस नव्हे, तर भारतीय स्वातंत्र्याच्या परिपूर्णतेचा क्षण होता.
सी. राजगोपालाचारी यांच्या माध्यमातून भारतीयत्वाचे गव्हर्नर जनरल पदावर आगमन झाले आणि तेच अखेरचेही ठरले.

🎯 समारोप:
आज जेव्हा आपण भारताच्या प्रजासत्ताकाच्या यशस्वी वाटचालीकडे पाहतो, तेव्हा त्याची पायाभरणी करणाऱ्या व्यक्तींत सी. राजगोपालाचारी यांचे योगदान विसरता येणार नाही.

🇮🇳 त्यांचे नेतृत्व म्हणजे संयम, विचारशीलता व राष्ट्रनिष्ठेचे जिवंत उदाहरण होते.
🕊� ते आधुनिक भारताच्या संविधानिक प्रवासातील 'शांत परंतु सशक्त' नेता होते.

🙏 धन्यवाद!
📚 जय हिंद! 🇮🇳

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-21.06.2025-शनिवार.
===========================================