२१ जून १९९१-प. व्ही. नरसिंह राव हे पंतप्रधान झाले (१९९१)-

[Atul Kaviraje]

P.V. NARASIMHA RAO BECOMES PRIME MINISTER (1991)-

प. व्ही. नरसिंह राव हे पंतप्रधान झाले (१९९१)-

On June 21, 1991, P.V. Narasimha Rao was sworn in as the 9th Prime Minister of India. His tenure is noted for significant economic reforms and liberalization policies.

🗓� दिनांक: २१ जून १९९१
📘 विषय: पं. व्ही. नरसिंह राव पंतप्रधान झाले – आधुनिक आर्थिक भारताची सुरुवात

🇮🇳 लेख: २१ जून १९९१ – पं. व्ही. नरसिंह राव यांचे पंतप्रधान पदग्रहण
(P.V. Narasimha Rao becomes Prime Minister – A Turning Point in Indian History)

🧭 परिचय (Introduction):
१९९१ हे वर्ष भारतीय इतिहासातील अत्यंत निर्णायक वर्ष ठरले.
🔻 भारत आर्थिक संकटात होता, परकीय गंगाजळी संपत आली होती, जागतिक दबाव वाढत होता.
🗓� अशा परिस्थितीत २१ जून १९९१ रोजी पामुलपर्ती वेंकट नरसिंह राव (P.V. Narasimha Rao) यांनी भारताचे नववे पंतप्रधान म्हणून सूत्रे हाती घेतली.

👤 ते पहिले दक्षिण भारतीय पंतप्रधान होते आणि त्यांचा काळ भारतीय आर्थिक इतिहासातील मोठा वळणबिंदू ठरला.

🧩 मुख्य मुद्दे (Key Points):

🔹 नरसिंह राव यांचा राजकीय प्रवास

📉 भारतातील आर्थिक संकट (१९९१)

🧮 आर्थिक उदारीकरणाची सुरुवात

📜 मनमोहन सिंग व धोरणात्मक निर्णय

📈 भारताचा जागतिक व्यासपीठावरील उदय

🧠 वैचारिक व धोरणात्मक स्पष्टता

🔚 दूरगामी परिणाम

👨�🎓 परिचय – नरसिंह राव कोण होते?
पूर्ण नाव: पामुलपर्ती वेंकट नरसिंह राव

जन्म: २८ जून १९२१, तेलंगणा

शिक्षण: कायद्याचे शिक्षण घेतले

भाषा कौशल्य: १७ भाषा जाणणारे भारतीय नेते

कौशल्य: राजकारण, परराष्ट्र धोरण, साहित्य, तत्त्वज्ञान

राजकीय अनुभव: आंध्र प्रदेशचे माजी मुख्यमंत्री, अनेक केंद्रीय मंत्री, काँग्रेसचे ज्येष्ठ नेते

⚠️ १९९१ मधील आर्थिक संकट:
🇮🇳 भारताची अर्थव्यवस्था १९९१ मध्ये संकटात होती:

💱 परकीय गंगाजळी फक्त २ आठवड्यांची शिल्लक

📉 विकासदर अत्यल्प

🛑 जागतिक बँक व IMF कडून कर्ज घेण्याची गरज

📦 आयात थांबण्याची शक्यता

🏛� २१ जून १९९१ – पंतप्रधानपदाची शपथ:
📅 नरसिंह राव यांनी याच दिवशी भारताचे नववे पंतप्रधान म्हणून शपथ घेतली.
📍 इंदिरा गांधी व राजीव गांधी यांच्या पश्चात काँग्रेस पक्ष कमकुवत झाला होता, पण नरसिंह राव यांनी जबाबदारी स्वीकारली.

📸

छायाचित्र: पं. व्ही. नरसिंह राव – भारताचे ९वे पंतप्रधान

💼 आर्थिक उदारीकरणाची सुरुवात (Economic Reforms):
🔓 नरसिंह राव यांच्या नेतृत्वात भारताने १९९१ मध्ये 'नव-आर्थिक धोरण' स्वीकारले:

🏛� डॉ. मनमोहन सिंग यांना वित्तमंत्रीपदी नेमले

🔄 परकीय गुंतवणूक खुली केली

🧾 लाइसन्स राज संपवण्याची प्रक्रिया

💸 रुपयाचे अवमूल्यन

🏭 खासगीकरणाला प्रोत्साहन

📈 आर्थिक स्थैर्य निर्माण होऊ लागले

📚 उदाहरण (Marathi Udaaharan):
🎓 एखाद्या शाळेची इमारत पडू घातलेली असते, शिक्षक कमी असतात, विद्यार्थ्यांचे भविष्य अंधारात दिसते – अशा वेळी शाळा चालवण्यासाठी कोणी धाडस घेतं आणि शिस्तीने, नियोजनाने शाळा पुन्हा उभी करतो – तसंच काम नरसिंह राव यांनी देशासाठी केलं.

🧠 मूल्य आणि विचारधारा:
🕊� नरसिंह राव हे थोर विचारवंत आणि संयमी नेते होते.
📚 ते एक साहित्यिक, अनुवादक, आणि तत्त्वज्ञान प्रेमी होते.
💬 "राजकारणात संयम, निर्णयात स्पष्टता आणि अंमलबजावणीत चिकाटी लागते." – हा त्यांचा पथदर्शी मंत्र होता.

📊 विश्लेषण (Vishleshan on Key Points):
मुद्दा   विवेचन
🏦 आर्थिक सुधारणा   भारताने खुल्या बाजार अर्थव्यवस्थेकडे वळण्याची प्रक्रिया सुरू केली
👨�💼 नेतृत्वशैली   शांत, संयमी आणि विचारपूर्वक निर्णय घेणारे नेतृत्व
🌐 जागतिक नकाशा   भारताने आंतरराष्ट्रीय पातळीवर विश्वासार्हता मिळवली
🧱 पाया रचला   पुढील IT क्रांती आणि स्टार्टअप संस्कृतीचे बीज रोवले

📜 संदर्भ:
📖 "भारताचा आर्थिक इतिहास" – रमेश सिंग
📘 "The Accidental Prime Minister" – संजय बारू
📚 "Half Lion: How P.V. Narasimha Rao Transformed India" – विनय सीतापती

🎯 निष्कर्ष (Nishkarsh):
२१ जून १९९१ हा दिवस भारताच्या आर्थिक इतिहासातील निर्णायक क्षण ठरला.
पं. नरसिंह राव यांच्या शांत नेतृत्वामुळे भारताने आर्थिक सुधारणा केल्या आणि आजच्या जागतिक स्तरावरील आर्थिक सामर्थ्याची वाटचाल सुरू केली.

🕊� समारोप (Conclusion):
👉 जेव्हा भारत संकटात होता, तेव्हा कोणी मोठ्या गजरात नाही, पण शांतपणे, संयमीपणे, यंत्रणेला चालना देणारा नेता म्हणजे पं. व्ही. नरसिंह राव.

🇮🇳 आज आपण डिजिटल इंडिया, आर्थिक समावेशन, स्टार्टअप्स, जागतिक गुंतवणूक पाहतो – याची बीजे २१ जून १९९१ ला रोवली गेली होती!

🧵 Mind Map:

         पं. व्ही. नरसिंह राव
                  |
     ----------------------------------
     |                |                |
  पंतप्रधान        आर्थिक           जागतिक
  पदग्रहण         उदारीकरण         नेतृत्व
 (२१ जून १९९१)     धोरण               दृष्टिकोन

🎁 अतिरिक्त:

📚 जय भारत! जय विचारशील नेतृत्व!
🙏 धन्यवाद.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-21.06.2025-शनिवार.
===========================================