२२ जून १८६१-"सर एम. विश्वेश्वरय्या – भारताच्या आधुनिक अभियांत्रिकीचा शिल्पकार"

[Atul Kaviraje]

THE BIRTH ANNIVERSARY OF SIR M. VISVESVARAYA (1861)-

सर एम. विश्वेश्वरय्या यांचा जन्म (१८६१)-

On June 22, 1861, Sir M. Visvesvaraya, a renowned engineer and statesman, was born. He is celebrated for his contributions to the development of modern infrastructure in India. His birthday is observed as Engineer's Day in India.

🗓� दिनांक: २२ जून १८६१
👷 विषय: "सर एम. विश्वेश्वरय्या – भारताच्या आधुनिक अभियांत्रिकीचा शिल्पकार"

🇮🇳👷�♂️ लेख – २२ जून १८६१: सर एम. विश्वेश्वरय्या यांचा जन्मदिवस – अभियंतेपणाचा प्रेरणास्त्रोत

🧭 परिचय (Introduction):
भारतीय अभियंता, व्यवस्थापक आणि तंत्रज्ञानप्रेमींच्या दृष्टीने २२ जून हा दिवस एक पवित्र दिन ठरतो.
याच दिवशी, १८६१ साली, आधुनिक भारताच्या पायाभूत विकासाचे शिल्पकार सर मोक्षगुंडम विश्वेश्वरय्या यांचा जन्म झाला.

🚀 ते केवळ अभियंता नव्हते, तर द्रष्टे धोरणकर्ते, विचारवंत, समाजसुधारक आणि प्रामाणिक प्रशासक होते.
आजही त्यांच्या कार्याचा सन्मान म्हणून त्यांच्या जयंती दिवशी १५ सप्टेंबर रोजी भारतात 'अभियंता दिन (Engineer's Day)' साजरा केला जातो.

📌 मुख्य मुद्दे (Key Points):
👶 सर एम. विश्वेश्वरय्या यांचा परिचय

🏗� अभियांत्रिकी क्षेत्रातील महत्त्वाचे योगदान

🏞� महत्वाचे प्रकल्प व योजना

👨�💼 प्रशासकीय कार्य आणि कर्तृत्व

📚 मूल्य, विचारधारा आणि आदर्श

📈 त्यांच्या कार्याचा आजच्या भारतावर परिणाम

📜 प्रेरणादायक वाक्ये व उदाहरणे

🧠 मुद्द्यांवर विश्लेषण

🔚 निष्कर्ष व समारोप

👨�🏫 परिचय – सर एम. विश्वेश्वरय्या कोण होते?
पूर्ण नाव: मोक्षगुंडम विश्वेश्वरय्या

जन्म: २२ जून १८६१, मुदेनहळ्ळी, कर्नाटक

शिक्षण: सिव्हिल इंजिनिअरिंग, पुणे अभियांत्रिकी महाविद्यालय

प्रसिद्धी: अभियंतेपणातील विशारद, नियोजनशास्त्रज्ञ, समाजसुधारक

सन्मान: भारतरत्न (१९५५), नाईटहुड (Knight Commander of the Order of the Indian Empire)

📸

चित्र: सर एम. विश्वेश्वरय्या – आधुनिक भारताच्या विकासाचे महान अभियंते

🏗� अभियांत्रिकी क्षेत्रातील योगदान:
⚙️ सर विश्वेश्वरय्या यांनी अनेक अभियंता प्रकल्प राबवले, जे आजही अभिमानाने उभे आहेत.
🔧 त्यांनी पाण्याच्या व्यवस्थापन, धरण बांधणी, सिंचन योजना, औद्योगिकीकरण यामध्ये आदर्श घालून दिला.

🔹 महत्त्वाची कामगिरी:
💧 आधीमधील पाणी पुरवठा योजना

🌉 कृष्णराज सागर धरण (KRS) – मैसूर

🏭 मैसूरमध्ये विश्वेश्वरय्या आयर्न अँड स्टील कंपनीची स्थापना

🌆 बंगळुरू शहराचे नागरी नियोजन आणि ड्रेनेज प्रणाली

🏛� प्रशासकीय योगदान:
👑 १९१२ ते १९१۸ दरम्यान त्यांनी मैसूर राज्याचे दिवाण (पंतप्रधान) म्हणून कार्य केले.
📜 त्यांनी शैक्षणिक सुधारणा, मुलींचे शिक्षण, आधुनिक उद्योग, विद्युत प्रणाली यांसाठी मोठे प्रयत्न केले.

📘 तेव्हा 'मैसूर' हे भारतातील आदर्श राज्य मानले जात होते.

💡 विचारधारा व मूल्ये:
🧠 सर विश्वेश्वरय्या हे कठोर शिस्तप्रिय, वेळेचे पालन करणारे, अत्यंत प्रामाणिक व कर्तव्यदक्ष व्यक्तिमत्व होते.
🎯 त्यांचा जीवन मंत्र होता:

"Work is Worship – काम म्हणजेच पूजा."

🧘 ते विज्ञान, शिक्षण, नियोजन, आणि नीतिमत्ता यांचे संगम होते.

📚 मराठी उदाहरण व संदर्भ:
📖 जसं एखादा शिक्षक संपूर्ण गावाच्या शिक्षणपद्धतीत बदल घडवतो, तसं सर विश्वेश्वरय्या यांनी संपूर्ण राज्याच्या विकासाची दिशा बदलली.

📘 संदर्भ:

"Memoirs of My Working Life" – सर एम. विश्वेश्वरय्या

"भारतीय अभियंते – प्रेरणादायी चरित्र" – महाराष्ट्र राज्य तंत्रशिक्षण मंडळ

🧵 Mind Map:

        सर एम. विश्वेश्वरय्या (२२ जून १८६१)
                 |
   -------------------------------------------------
   |                  |                    | 
 अभियंते            दिवाण              समाजसुधारक
(धरणं, योजना)       (प्रशासकीय यश)        (शिक्षण, नीतिमत्ता)
📊 विश्लेषण (Analysis on Key Points):

मुद्दा   विश्लेषण
🏗� पायाभूत विकास   आधुनिक भारताच्या योजनाबद्ध निर्मितीस प्रारंभ
📚 शिक्षणविषयक सुधारणा   तंत्रशिक्षण, विज्ञानाची गोडी निर्माण
🤝 समाजकार्य   महिलांचे शिक्षण, ग्रामीण भागातील जलसिंचन
🏆 प्रेरणा   अभियंते, विद्यार्थी आणि प्रशासकांसाठी आदर्श

🏅 त्यांच्या सन्मानार्थ:
🛠� १५ सप्टेंबर – अभियंता दिन (Engineer's Day in India)

🏛� विविध अभियांत्रिकी संस्था, कॉलेजेस, पुरस्कार त्याच्या नावावरून

🔚 निष्कर्ष (Nishkarsh):
२१ व्या शतकातील आधुनिक भारताच्या विकासाचा पाया सर एम. विश्वेश्वरय्या यांनी १९ व्या शतकात रचला.
🔧 त्यांचे जीवन हे एक प्रेरणादायी यंत्र आहे, जे प्रत्येक भारतीय तरुणाने वाचावे, समजावे आणि अनुसरावे.

🏁 समारोप (Conclusion):
आज जेव्हा आपण पुल, धरणे, जलप्रकल्प, विद्युत योजना पाहतो, तेव्हा त्यामागील माणूस सर एम. विश्वेश्वरय्या असतो.
🇮🇳 ते केवळ अभियंता नव्हते, तर एक विचार होता – "निर्मिती हीच राष्ट्रसेवा आहे."

🎉 त्यांच्या जन्मदिनी आपण फक्त अभिवादन नाही करतो, तर त्यांच्या विचारांची ज्योत पुढे नेण्याचा संकल्प करतो.

🙏 धन्यवाद आणि जय विज्ञान! जय भारत! 👷�♂️📚🇮🇳

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-22.06.2025-रविवार.
===========================================