२२ जून १९३९-नेताजी सुभाष चंद्र बोस यांनी फॉरवर्ड ब्लॉकची स्थापना केली (१९३९)-

[Atul Kaviraje]

NETAJI SUBHAS CHANDRA BOSE ESTABLISHES FORWARD BLOCK (1939)-

नेताजी सुभाष चंद्र बोस यांनी फॉरवर्ड ब्लॉकची स्थापना केली (१९३९)-

On June 22, 1939, Netaji Subhas Chandra Bose established the Forward Block after differences with Congress leaders. This was announced at a rally in Calcutta, marking a significant development in India's freedom struggle.

🗓� दिनांक: २२ जून १९३९
🇮🇳 विषय: नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांनी फॉरवर्ड ब्लॉकची स्थापना केली – स्वातंत्र्यलढ्यातील नव्या क्रांतीची सुरुवात

📝 लेख – फॉरवर्ड ब्लॉकची स्थापना (२२ जून १९३९): सुभाषबाबूंच्या विचारांची दुसरी दिशा
🧭 परिचय (Introduction):
नेताजी सुभाषचंद्र बोस हे भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीतील एक तेजस्वी, तडफदार व क्रांतिकारक विचारांचे नेते होते.
⚡ गांधीजींच्या अहिंसात्मक विचारांशी वैचारिक मतभेद झाल्यामुळे त्यांनी एक नवीन राजकीय संघटना स्थापन केली — फॉरवर्ड ब्लॉक.

🗓� ही संघटना २२ जून १९३९ रोजी कोलकाता येथे अधिकृतपणे जाहीर करण्यात आली आणि भारतीय स्वातंत्र्य संग्रामाला एक वेगळा आणि आक्रमक वळण मिळाले.

🎯 मुख्य मुद्दे (Key Points):
🇮🇳 नेताजींचा राजकीय प्रवास

🤝 काँग्रेसशी मतभेद आणि राजीनामा

⚙️ फॉरवर्ड ब्लॉकची स्थापना – उद्दिष्ट

📢 कोलकात्यातील सभा आणि घोषणा

📊 राजकीय आणि ऐतिहासिक परिणाम

🔎 विश्लेषण – फॉरवर्ड ब्लॉकचे महत्त्व

🧠 मराठी उदाहरणे आणि संदर्भ

📜 निष्कर्ष आणि समारोप

👨�🚀 नेताजींचा राजकीय प्रवास:
१९३८ आणि १९३९ मध्ये सुभाषचंद्र बोस काँग्रेसचे अध्यक्ष होते.

त्यांनी स्वातंत्र्यासाठी त्वरित व थेट संघर्षाची मागणी केली.

गांधीजी आणि नेहरूंसारख्या नेत्यांसोबत त्यांचे विचारभेद झाले.

📉 अखेर त्यांनी १९३९ मध्ये काँग्रेसच्या अध्यक्षपदावरून राजीनामा दिला.

⚠️ मतभेदांची पार्श्वभूमी:
गांधीजींचा अहिंसेचा मार्ग

सुभाषबाबूंचा क्रांतिकारक विचार, आक्रमक धोरण

ब्रिटिशांविरुद्ध थेट संघर्षाची मागणी

युद्ध काळात ब्रिटिशांची भूमिका आणि भारतीय स्वातंत्र्याची विलंबित धोरणे याविरुद्ध त्यांचा रोष

🛡� फॉरवर्ड ब्लॉकची स्थापना – २२ जून १९३९:
🗓� स्थापना दिनांक: २२ जून १९३९

📍 स्थळ: कोलकाता (कलकत्ता)

📢 घोषणाः "संपूर्ण स्वातंत्र्यासाठी थेट लढा हाच आमचा मार्ग आहे!"

💡 फॉरवर्ड ब्लॉकचा उद्देश:

सर्व देशभक्त, क्रांतिकारक, श्रमिक आणि शेतकऱ्यांना एकत्र आणणे

ब्रिटीशांविरुद्ध निर्णायक संघर्ष उभारणे

समाजवादावर आधारित स्वतंत्र भारताची संकल्पना

📸 चित्रफीत व प्रतीके:
📷

नेताजींचे भाषण करताना छायाचित्र

फॉरवर्ड ब्लॉकचा ध्वज 🟥🟨⬛

कोलकात्यातील सभा (१९३९)

जनतेच्या हातात "पूर्ण स्वातंत्र्य"ची फलक

📚 मराठी उदाहरणे व संदर्भ:
📘 जसा स्वातंत्र्यवीर सावरकर यांनी क्रांतिकारक मार्ग स्वीकारला, तसा सुभाषबाबूंनीही काँग्रेसच्या रुढ विचारसरणीपासून वेगळा मार्ग स्वीकारला.

📘 संदर्भ:

"भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याचे क्रांतीकारी पर्व" – य. द. फडके

"नेताजी सुभाषचंद्र बोस – चरित्र व कार्य" – एनसीईआरटी

"सावरकर, बोस व भारतीय क्रांतीकारक विचारसरणी" – मराठी लोकवाङ्मय

📊 विवेचन (Analysis Table):
मुद्दा   विवेचन
🎙� स्थापनाकालीन घोषणाः   संपूर्ण स्वातंत्र्यसाठी आक्रमक लढा
🇮🇳 राजकीय भूमिका   काँग्रेसच्या बाहेरून स्वातंत्र्य आंदोलनाला चालना
⚖️ वैचारिक भूमिका   समाजवादी, राष्ट्रवादी, क्रांतिकारक
🪖 पुढील वाटचाल   INA (आझाद हिंद सेनेच्या स्थापनेस मार्ग मोकळा)

🧠 विचार आणि संदेश:
"स्वातंत्र्य मागून मिळत नाही, ते छीनून घ्यावं लागतं."
— नेताजी सुभाषचंद्र बोस

🧨 फॉरवर्ड ब्लॉक ही केवळ राजकीय संघटना नव्हती; ती होती आंदोलन, आत्मसन्मान आणि बंडखोरीची घोषणा.

🧵 Mind Map:

        फॉरवर्ड ब्लॉक (२२ जून १९३९)
                  |
    ----------------------------------
   |                |                |
उद्देश          | नेताजींची भूमिका  | परिणाम
(पूर्ण स्वातंत्र्य)| (क्रांतिकारक नेतृत्व)| (INA, स्वातंत्र्य चळवळ अधिक तीव्र)

🏁 निष्कर्ष (Nishkarsh):
नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांनी फॉरवर्ड ब्लॉकची स्थापना करून एक वैचारिक क्रांती सुरू केली.
ही स्थापना भारतातील स्वातंत्र्य आंदोलनाच्या तिसऱ्या आणि सर्वात आक्रमक टप्प्याची सुरुवात ठरली.

🙏 समारोप (Conclusion):
सुभाषबाबूंची भूमिका, विचार आणि कृतींनी भारताला विचारस्वातंत्र्य आणि राजकीय वैविध्याचे दर्शन घडवले.
आजही त्यांच्या कार्यातून आपण धैर्य, समर्पण, आणि विचारस्वातंत्र्याची शिकवण घेतो.

🇮🇳 "तुम मुझे खून दो, मैं तुम्हें आज़ादी दूँगा" — हे फक्त घोषवाक्य नव्हतं, ते एक सशक्त क्रांतीचं प्रतीक होतं.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-22.06.2025-रविवार.
===========================================