देवी काली आणि 'कलेतील योगदान'-

[Atul Kaviraje]

देवी काली आणि 'कलेतील योगदान'-
भारताच्या आध्यात्मिक परंपरेत देवी कालीला अनेकदा एका रौद्र आणि भयानक रूपात पाहिले जाते, पण त्यांचे महत्त्व केवळ विनाशापुरते मर्यादित नाही. त्या सृष्टी, स्थिती आणि संहाराच्या अधिष्ठात्री देवी आहेत, आणि त्यांचे रूप स्वतःच एक गहरा कलात्मक आणि प्रतीकात्मक अर्थ ठेवते. कालीचे तांडव, त्यांचे नग्न स्वरूप, मुंडमाला आणि खड्ग – हे सर्व कला, सौंदर्यबोध आणि सृजनात्मक ऊर्जेच्या विविध आयामांना दर्शवतात. त्या जीवनातील त्या गहन सत्यांचे प्रतिनिधित्व करतात ज्यांना कलेच्या माध्यमातूनच व्यक्त केले जाऊ शकते. 🎨🙏

भक्तिभावपूर्ण कविता
ही कविता देवी काली आणि कलेतील त्यांच्या योगदानाच्या गहन तत्त्वज्ञानाचे दर्शन घडवते:

पहिले कडवे:

काली माँ आहेत शक्तीचे रूप,
कलेतही त्यांचेच आहे कूप.
भयभीत करी त्यांचे स्वरूप,
ज्ञानाचे देती दिव्य अनूप.

अर्थ: काली माँ शक्तीचे रूप आहेत, आणि कलेतही त्यांचेच वास्तव्य आहे. त्यांचे स्वरूप भलेही भीतीदायक वाटेल, पण त्या अद्वितीय दिव्य ज्ञान देतात. 💪🎨

दुसरे कडवे:

नग्नता त्यांची आहे प्रतीक,
सत्याची दाखवती ती शिकवण.
कोणत्याही आडंबराविना,
कलेला करती त्या ठीक.

अर्थ: त्यांची नग्नता हे सत्याचे प्रतीक आहे, जे आपल्याला सत्य शिकवते. कोणत्याही दिखाव्याशिवाय, त्या कलेला योग्य दिशा देतात. 🖼�🌟

तिसरे कडवे:

मुंडमाला आहे ज्ञानाचे सार,
जीवन-मृत्यूचे आहे हे द्वार.
कलाकार यात पाहे जीवन,
सृष्टीचा अद्भुत विस्तार.

अर्थ: मुंडमाला ज्ञानाचे सार आहे, हे जीवन आणि मृत्यूचे द्वार आहे. कलाकार यात जीवनाला पाहतो, आणि सृष्टीच्या अद्भुत विस्ताराला अनुभवतो. 💀🔄🌌

चौथे कडवे:

तांडव त्यांचे रौद्र नृत्य,
विनाशातही आहे कलेचे कृत्य.
प्रत्येक भंगीमेत आहे सृजन,
जीवनचक्राचे अद्भुत सत्य.

अर्थ: त्यांचे तांडव एक रौद्र नृत्य आहे, ज्यात विनाशातही कलेचे कार्य दडलेले आहे. प्रत्येक मुद्रेत सृजन आहे, जे जीवनचक्राचे अद्भुत सत्य सांगते. 💃🌪�

पाचवे कडवे:

चित्रकलेत रूप त्यांचे,
शिल्पकलेतही आहेत बलवान.
कवींच्या लेखणीत त्या,
संगीतातही त्यांचेच गान.

अर्थ: चित्रकलेत त्यांचे रूप आहे, आणि मूर्तींमध्येही त्यांची शक्ती आहे. कवींच्या लेखणीत त्या आहेत, आणि संगीतात त्यांचेच गाणे आहे. 🖌�🏛�✍️🎶

सहावे कडवे:

कुरूपतेतही सुंदरता,
हेच शिकवते माँ काली.
जीवनाच्या प्रत्येक पैलूला,
कलेत करती खुशहाली.

अर्थ: कुरूपतेतही सुंदरता असते, हेच माँ काली शिकवतात. त्या जीवनाच्या प्रत्येक पैलूला कलेत आनंदी बनवतात. 🎭✨

सातवे कडवे:

कलाकाराचे मन आहे दर्पण,
काली मातेचे होते दर्शन.
सत्य, सौंदर्य, शक्तीचा मेळ,
मिळे मोक्ष, होवो तर्पण.

अर्थ: कलाकाराचे मन एक आरसा आहे, ज्यात काली मातेचे दर्शन होते. सत्य, सौंदर्य आणि शक्तीचा हा संगम मोक्ष देतो, आणि जीवनाला तृप्त करतो. 🪞🕉�

कविता सारांश 📝
ही कविता देवी कालीच्या रौद्र स्वरूपात लपलेल्या कलात्मकता आणि सृजनात्मक ऊर्जेला उजागर करते. ही कविता सांगते की, त्यांची नग्नता सत्याचे, मुंडमाला ज्ञान आणि जीवन-मृत्यू चक्राचे, आणि तांडव नृत्य विनाशाच्या आत लपलेल्या सृजनाचे प्रतीक आहे. कविता यावर जोर देते की, काली माँ चित्रकला, शिल्पकला, काव्य आणि संगीत यांसारख्या कलेच्या विविध रूपांमध्ये आपले योगदान कशा देतात, आणि त्या कलाकारांना जीवनातील गहन सत्यांना सौंदर्यपूर्ण पद्धतीने सादर करण्याची प्रेरणा कशी देतात. हे आपल्याला कुरूपतेतही सौंदर्य शोधण्याचा आणि कलेच्या माध्यमातून मोक्ष प्राप्त करण्याचा संदेश देते.

--अतुल परब
--दिनांक-27.06.2025-शुक्रवार.
===========================================