📚 २७ जून – महाराष्ट्र साहित्य परिषदेची स्थापना (१९०६)-

[Atul Kaviraje]

MAHARASHTRA SAHITYA PARISHAD ESTABLISHED (1906)-

महाराष्ट्र साहित्य परिषद स्थापन (१९०६)-

On June 27, 1906, the Maharashtra Sahitya Parishad was founded in Pune. It aimed to promote Marathi language and literature and is considered the first representative literary body of Marathi.

खाली २७ जून १९०६ – महाराष्ट्र साहित्य परिषद स्थापन या ऐतिहासिक घटनेवर मराठीतून सविस्तर, विवेचनात्मक, संदर्भसहित आणि प्रतीक/इमोजींसह सादर केलेला प्रबंधात्मक लेख दिला आहे. यामध्ये परिचय, ऐतिहासिक पार्श्वभूमी, मुख्य मुद्दे, विश्लेषण, निष्कर्ष आणि समारोप यांचा समावेश आहे.

📚 २७ जून – महाराष्ट्र साहित्य परिषदेची स्थापना (१९०६)
"मराठी भाषेच्या अभिमानाचे पहिले संस्थात्मक पाऊल"

🔹 परिचय (Introduction)
२७ जून १९०६ हा दिवस महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक आणि साहित्यिक इतिहासात सुवर्णाक्षरांनी लिहिला गेला. या दिवशी पुणे येथे महाराष्ट्र साहित्य परिषदेची स्थापना झाली. ही संस्था मराठी भाषा, साहित्य, आणि संस्कृतीच्या संवर्धनासाठी कार्यरत असलेली पहिली प्रतिनिधित्व करणारी साहित्य संस्था आहे.

📜 ऐतिहासिक पार्श्वभूमी (Historical Background)
🔸 समाजपरिवर्तनाची गरज:
१९व्या शतकाच्या उत्तरार्धात भारतीय समाजात शिक्षण, पत्रकारिता, आणि समाजसुधारणेची लाट होती. मराठी भाषेचा प्रसार, दर्जेदार लेखन आणि स्थानिक भाषेला प्रतिष्ठा मिळवून देणे ही काळाची गरज होती.

🔸 भाषेचा अपमान आणि प्रतिसाद:
ब्रिटिश काळात इंग्रजी भाषेला अधिक महत्त्व होते. मराठी भाषेला दुय्यम दर्जा दिला जात होता. याच विरोधात मराठीच्या जपणुकीसाठी महाराष्ट्र साहित्य परिषदेचा जन्म झाला.

📍 संदर्भ: १९व्या शतकाच्या अखेरीस नवजागरणकाळातील चळवळी

🏛� स्थापना आणि उद्दिष्टे (Establishment & Objectives)
🔹 स्थापना:
📍 दिनांक: २७ जून १९०६
📍 स्थळ: पुणे
📍 संस्थापक सदस्य: लोकमान्य टिळक यांच्यासह अनेक विद्वान

🎯 उद्दिष्टे:
📘 मराठी भाषेचा प्रचार व प्रसार

✍️ साहित्य निर्मितीस प्रोत्साहन

🎤 विविध लेखन प्रकारांवर चर्चा, व्याख्याने, परिषदांचे आयोजन

🏅 साहित्यिकांना सन्मान

🔑 मुख्य मुद्दे (Key Highlights)

🔢 क्रमांक   🔎 मुद्दा
1️⃣   १९०६ मध्ये स्थापना – पुणे
2️⃣   मराठी साहित्याची पहिली संस्था
3️⃣   व्यासपीठ – लेखक, कवी, समीक्षक यांना एकत्र आणले
4️⃣   मासिके, ग्रंथप्रकाशन, पुरस्कार योजना सुरू केली
5️⃣   मराठी भाषा दिन, साहित्य संमेलने यांचा प्रारंभ

🧠 विवेचन व विश्लेषण (Analysis & Insights)
✨ साहित्य क्षेत्राला मिळाली दिशा:
महाराष्ट्र साहित्य परिषदेमुळे मराठी लेखक आणि वाचक यांच्यामध्ये बौद्धिक पूल निर्माण झाला.
उदा. – पु.ल. देशपांडे, व.स. खांडेकर, मंगेश पाडगांवकर यांच्या सारख्या साहित्यिकांची पुस्तके परिषदेमुळे प्रसिद्धीस आली.

✨ साहित्य संमेलने – एक नवा पर्व:
वार्षिक साहित्य संमेलने ही संकल्पना परिषदेमुळे अस्तित्वात आली. ही संमेलने म्हणजे मराठी साहित्यिकांची महामेळा ठरली.

🎤 उदाहरण: १९२२ मध्ये भरलेले संमेलन हे पहिल्या पिढीतील शास्त्रीय चर्चेचे ठिकाण होते.

🖼� चित्रे, चिन्हे, इमोजी व प्रतीकात्मकता (Visuals & Symbols)
🏛� महाराष्ट्र साहित्य परिषदेचा भवन: पुण्यातील प्रतिष्ठित वास्तू

📘 मराठी साहित्याचे प्रतीक: पुस्तक, लेखणी, वाचक

🖋� विद्वान लेखकांचे चित्र (उदा. पु. ल., कुसुमाग्रज)

📅 २७ जून: मराठी अभिमानाचा दिवस

🇲🇭 मराठी भाषा – संस्कृतीचे वाहक

💡 निष्कर्ष (Conclusion)
महाराष्ट्र साहित्य परिषद ही केवळ एक संस्था नव्हे, तर ती मराठी माणसाच्या अभिमानाचे आणि भाषिक अस्मितेचे प्रतीक आहे. तिने मराठी साहित्याला राष्ट्रीय पातळीवर नेले, तरुण लेखकांना व्यासपीठ दिले, आणि वाचनसंस्कृतीला चालना दिली.

🙏 समारोप (Final Thought)
२७ जून हा दिवस फक्त एक तारीख नसून, तो मराठी मनाच्या आत्मभानाचा आरंभबिंदू आहे.
आजही जेव्हा आपण एखादे दर्जेदार मराठी साहित्य वाचतो, तेव्हा कुठे ना कुठे महाराष्ट्र साहित्य परिषदेच्या भूमिकेचा ठसा त्या पानांवर उमटलेला असतो.

"माझा मराठी शब्दांचा अभिमान आहे, कारण त्यामागे महाराष्ट्र साहित्य परिषदेचे संस्कार आहेत." ✍️🇲🇭

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-27.06.2025-शुक्रवार.
===========================================