देवी दुर्गेची पूजा आणि ‘मनुष्य जीवनातील बंधन मुक्ति’-

[Atul Kaviraje]

देवी दुर्गेची पूजा आणि 'मनुष्य जीवनातील बंधन मुक्ति'-
(The Worship of Goddess Durga and the Liberation from Life's Bonds)

देवी दुर्गाची पूजा आणि 'मानवी जीवनाच्या बंधनातून मुक्ती'-
भारताच्या सनातन परंपरेत देवी दुर्गाला केवळ एक शक्तिशाली देवी म्हणून नव्हे, तर मानवी जीवनाच्या बंधनातून मुक्तीचे प्रतीक म्हणूनही पूजले जाते. त्यांची नऊ रूपे, त्यांच्या विविध शक्ती आणि त्यांची पूजा पद्धती आपल्याला जीवनातील जटिलता समजून घेण्यास आणि त्यातून बाहेर पडण्याचा मार्ग दाखवतात. दुर्गा पूजा (Durga Puja) केवळ एक धार्मिक विधी नाही, तर एक गहन आध्यात्मिक यात्रा आहे जी व्यक्तीला भीती, अज्ञान, अहंकार आणि भौतिक आसक्तीच्या बंधनातून मुक्त करते. चला, १० प्रमुख मुद्द्यांमध्ये देवी दुर्गाची पूजा आणि जीवनाच्या बंधनातून मुक्तीच्या या गहन तत्त्वज्ञानाला समजून घेऊया:

१. देवी दुर्गा: शक्ती आणि मुक्तीचे प्रतीक 🕉�
देवी दुर्गा, 'दुर्ग' (कठिण) आणि 'गा' (जाणे) या शब्दांपासून बनलेला आहे, ज्याचा अर्थ आहे की, ज्या अडचणींमधून पार पाडतात. त्या आदिशक्ती, महामाया आणि ब्रह्मांडाच्या रचयिता आहेत. त्यांचे प्रत्येक शस्त्र, प्रत्येक मुद्रा आणि प्रत्येक वाहन (सिंह) आपल्याला जीवनातील विविध बंधनांशी लढण्यासाठी आणि त्यांच्यावर विजय मिळवण्यासाठी प्रेरणा देते. त्या आपल्याला शिकवतात की, खरा मुक्ति केवळ आंतरिक शक्तीतून मिळते. 💪

२. अहंकाराचे बंधन: महिषासुराचा वध 👺➡️😇
मानवी जीवनातील सर्वात मोठ्या बंधनांपैकी एक आहे अहंकार (Ego). महिषासुर, ज्याचा देवी दुर्गाने वध केला होता, तो अहंकाराचे प्रतीक आहे. जोपर्यंत व्यक्ती अहंकाराने ग्रासलेला असतो, तोपर्यंत तो आपली खरी क्षमता ओळखू शकत नाही आणि इतरांशी जोडला जाऊ शकत नाही. दुर्गा पूजा आपल्याला या आंतरिक महिषासुराचा, म्हणजेच अहंकाराचा वध करण्याची प्रेरणा देते, ज्यामुळे आपण नम्रता आणि स्वीकृतीकडे वाटचाल करतो.

३. अज्ञानाचे बंधन: अंधारातून प्रकाशाकडे 💡
अज्ञान (Ignorance) हे आणखी एक प्रबल बंधन आहे जे मनुष्याला सत्य आणि आत्मज्ञानापासून दूर ठेवते. देवी दुर्गा, ज्ञानाचीही देवी आहेत, आणि त्यांची पूजा आपल्याला अज्ञानाच्या अंधारातून बाहेर काढून ज्ञानाच्या प्रकाशाकडे घेऊन जाते. जेव्हा व्यक्ती ज्ञान प्राप्त करतो, तेव्हा त्याला योग्य-अयोग्य यातील फरक समजतो आणि त्याचे निर्णय अधिक स्पष्ट होतात. हा मुक्तीचा एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. 📚🌟

४. भीतीचे बंधन: निर्भयतेचे आवाहन 🦁
भीती (Fear) मनुष्याला दुर्बळ बनवते आणि त्याला आपली स्वप्ने पूर्ण करण्यापासून रोखते. देवी दुर्गाला 'अभयदा' (भयमुक्त करणारी) असेही म्हटले जाते. त्यांच्या पूजेने व्यक्तीमध्ये निर्भयतेचा (Fearlessness) संचार होतो. त्या आपल्याला हे शिकवतात की, खरी शक्ती बाह्य परिस्थितीत नाही, तर आपल्या आत दडलेली आहे. जेव्हा आपण भयमुक्त होतो, तेव्हा आपण मोकळेपणाने जीवन जगू शकतो. 🕊�

५. मोह आणि आसक्तीचे बंधन: वैराग्याकडे 💖➡️💔
भौतिक वस्तू, नातेसंबंध आणि इच्छांबद्दलचा मोह आणि आसक्ती (Attachment) हे देखील एक मोठे बंधन आहे. जेव्हा व्यक्ती या गोष्टींशी जास्त जोडला जातो, तेव्हा त्याला दुःख आणि निराशा अनुभवायला मिळते. देवी दुर्गाची पूजा आपल्याला हे समजण्यास मदत करते की, सर्व काही नश्वर आहे आणि आपण अनासक्त भावाने जीवन जगले पाहिजे. यामुळे वैराग्याची भावना विकसित होते, ज्यामुळे आंतरिक शांती मिळते. 🧘�♀️

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-27.06.2025-शुक्रवार.
===========================================