मद्रास फिल्म सोसायटीच्या मॉन्सून फिल्म फेस्टिव्हलची सुरुवात – ६ जुलै १९८३-

[Atul Kaviraje]

LAUNCH OF MADRAS FILM SOCIETY'S MONSOON FILM FESTIVAL – 6TH JULY 1983-

मद्रास फिल्म सोसायटीच्या मॉन्सून फिल्म फेस्टिव्हलची सुरुवात – ६ जुलै १९८३-

Boosted art cinema movement in Chennai.

खाली दिला आहे एक पूर्ण, अभ्यासपूर्ण व संदर्भसंपन्न प्रदीर्घ मराठी लेख/निबंध, विषय:
"मद्रास फिल्म सोसायटीच्या मॉन्सून फिल्म फेस्टिव्हलची सुरुवात – ६ जुलै १९८३"
📍 चित्रपट क्षेत्र, कला, संस्कृती व समाजमनावर प्रभावासह.
🖼� चित्रप्रतीकं, 🎞� सिनेमासंस्कृती, 📅 ऐतिहासिक संदर्भ, 🔍 विश्लेषण व ✍️ निष्कर्ष यांसह!

🎬 मद्रास फिल्म सोसायटीचा मॉन्सून फिल्म फेस्टिव्हल – ६ जुलै १९८३
📍 स्थळ: मद्रास (चेन्नई)
📅 घटना: ६ जुलै १९८३ – पहिल्या मॉन्सून फिल्म फेस्टिव्हलची औपचारिक सुरुवात
🎯 उद्दिष्ट: आर्ट सिनेमा, जागतिक सिनेमाचा प्रसार आणि रसिकांसाठी विचारप्रवण चित्रपटांची मांडणी

🧭 १. परिचय – कलात्मकतेला नवे व्यासपीठ
१९८० च्या दशकात तामिळनाडूमध्ये व्यावसायिक चित्रपटांचा बोलबाला असतानाही, कलात्मक व आशयघन सिनेमा रसिकांसाठी दुर्मिळ होता.
🗓� म्हणूनच, ६ जुलै १९८३ रोजी मद्रास फिल्म सोसायटीने 'मॉन्सून फिल्म फेस्टिव्हल' सुरू केला — जो पुढे दक्षिण भारतातील सर्वांत महत्त्वाच्या आर्ट फिल्म फेस्टिव्हल्सपैकी एक ठरला.

📚 २. इतिहास व पार्श्वभूमी – कलासंवेदनशीलतेची गरज
मद्रास फिल्म सोसायटी ही १९५०च्या दशकात स्थापन झालेली संस्था होती.

उद्दिष्ट: जागतिक, भारतीय, व स्थानिक विचारप्रधान सिनेमाची ओळख निर्माण करणे.

व्यावसायिक चित्रपटांपलीकडचा एक "सांस्कृतिक पर्याय" उपलब्ध करून देणे.

🎦 संदर्भ:
🎞� जपानी सिनेमा | 🇮🇹 इटालियन निओ-रेअलिझम | 🇮🇳 सत्यजित राय, मृणाल सेन यांचे चित्रपट

📌 ३. महत्त्वाचे मुद्दे व विश्लेषण:
🌀 (क) जागतिक सिनेमा – थेट मद्रासमध्ये!
➡️ फ्रेंच नव-लहर, रशियन क्लासिक्स, पोलिश सिनेमा, इराणी चित्रपट – हे सगळे या फेस्टिव्हलमुळे चेन्नईत पोहोचले.
➡️ एकाच आठवड्यात १०–१५ चित्रपटांचे प्रदर्शन

🧠 (ख) मननशील चित्रपटांसाठी व्यासपीठ
➡️ या फेस्टिव्हलमुळे व्यावसायिकतेच्या पलिकडच्या विषयांना महत्त्व: स्त्रीवादी सिनेमे, सामाजिक मुद्दे, युद्धोत्तर वास्तव इ.
➡️ चर्चासत्रं, दिग्दर्शकांशी थेट संवाद, रसिकांच्या प्रतिक्रिया

🧑�🎓 (ग) विद्यार्थ्यांसाठी प्रेरणादायक ठिकाण
➡️ फिल्म अ‍ॅप्रिसिएशन कोर्स, सिनेमॅटिक लेक्चर्स, फोटो एक्झिबिशन
➡️ चित्रपट दिग्दर्शन, पटकथा लेखन शिकणाऱ्यांसाठी ऊर्जास्रोत

🏛� (घ) सांस्कृतिक राजधानी म्हणून मद्रासची ओळख मजबूत
➡️ यामुळे मद्रास शहराला "सांस्कृतिक वैविध्याचा आदर करणारे शहर" अशी नवी ओळख मिळाली.

🎬 ४. उदाहरणे – या फेस्टिव्हलचे ठळक क्षण:
📍 १९८3 मध्ये प्रदर्शित काही चित्रपट (प्रतिनिधीक):

The Apu Trilogy – सत्यजित राय

La Strada – Federico Fellini

Rashomon – Akira Kurosawa

Children of Heaven – इराणी सिनेमा

Meghe Dhaka Tara – ऋत्विक घटक

🎟� चर्चासत्रांचे विषय:
➡️ "भारतीय ग्रामीण वास्तवाचे चित्रण"
➡️ "स्त्री आणि सिनेमा"
➡️ "नव-लहर सिनेमाचा प्रभाव"

🎨 ५. कला व विचारांना मिळालेली चालना:
🖼� चित्रपट हा केवळ मनोरंजन नव्हे, तर प्रबोधन व संस्कृतीची अभिव्यक्ती देखील आहे – याचा अनुभव प्रेक्षकांना या फेस्टिव्हलमुळे मिळाला.
📷 फिल्म पोस्टर्स, डायरी, इंटरेक्टिव्ह बुलेटिन्स यांनी सिनेमा 'जगणं' शिकवलं.

📊 ६. समाजावर आणि संस्कृतीवर परिणाम:
🔹 बौद्धिक जाणीव वाढली
➡️ नव्या प्रेक्षक वर्गाची निर्मिती (विद्यार्थी, शिक्षक, कलाकार)

🔹 चित्रपट क्षेत्रात प्रयोगशीलता
➡️ तामिळ इंडीफिल्म निर्मिती वाढली

🔹 सामाजिक चर्चांचा विस्तार
➡️ जाती, लिंग, गरिबी, युद्ध – विषयावर संवाद खुला झाला

🔚 ७. निष्कर्ष – सिनेमा म्हणजे सृजनशीलतेचा सण
मॉन्सून फिल्म फेस्टिव्हल म्हणजे फक्त चित्रपट दाखवण्याचा कार्यक्रम नव्हता, तर
📽� "मनाला भेदणाऱ्या, विचारांना दिशा देणाऱ्या, भावनांना उंची देणाऱ्या सिनेमा-चळवळीची सुरुवात" होती.

🪔 ८. समारोप – वारसा आजही चालू आहे
🎗� ६ जुलै १९८३ ला सुरू झालेला हा सिने-संवाद आजही विविध माध्यमांतून चालू आहे – फिल्म क्लब्स, OTT, डॉक्युमेंटरी फेस्टिव्हल्स यांतून.
➡️ मद्रास फिल्म सोसायटीचा हा उपक्रम तमिळनाडूच्या सांस्कृतिक इतिहासात "कलात्मकतेच्या पावसात चिंब करणारा" क्षण ठरला.

"चित्रपट फक्त डोळ्यांनी पाहायचा नसतो –
तो विचारांनी समजायचा असतो!" 🎬🙏

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-06.07.2025-रविवार.
===========================================