संत ज्ञानेश्वर: ज्ञानसूर्याची अमृतवाणी ☀️📖

[Atul Kaviraje]

संत ज्ञानेश्वर: ज्ञानसूर्याची अमृतवाणी ☀️📖
(Sant Dnyaneshwar: Ambrosial Words of the Sun of Knowledge)

महाराष्ट्राच्या भूमीला लाभलेले एक अलौकिक संत, तत्त्वज्ञ आणि कवी, संत ज्ञानेश्वर! तेराव्या शतकात त्यांनी रचलेली 'ज्ञानेश्वरी' म्हणजे भगवद्गीतेवरील अमृतानुभव. त्यांच्या तेजस्वी आणि अमृततुल्य कार्याला वंदन करणारी ही कविता...

१. ज्ञानसूर्याचा उदय 🌅✨
आळंदीच्या भूमीवरती, एक तारा चमकला,
ज्ञानदेवांचा जन्म झाला, भूमी धन्य झाली.
अल्प आयुष्यात, ज्ञान त्यांनी वाटले,
अंधाराला भेदून, प्रकाश त्यांनी पेरले.

अर्थ: आळंदीच्या भूमीत संत ज्ञानेश्वरांचा जन्म झाला, ज्यामुळे ती भूमी धन्य झाली. त्यांनी त्यांच्या लहान आयुष्यात ज्ञानाचा प्रसार केला आणि अज्ञानाचा अंधार दूर करून प्रकाशाची पेरणी केली.

२. ज्ञानेश्वरीची निर्मिती 📜🕊�
पैस खांब होउनी, ज्ञानेश्वरी लिहिली,
भगवद्गीतेची गाथा, सोप्या भाषेत सांगितली.
ओवी ओवीतून, अमृत ते पाझरले,
मानवाच्या जीवनाचे, गुपित उलगडले.

अर्थ: त्यांनी 'ज्ञानेश्वरी' हा ग्रंथ रचला, ज्यात भगवद्गीतेचे सार सोप्या मराठीत सांगितले. प्रत्येक ओवीतून अमृतासारखे ज्ञान पाझरले, ज्यामुळे मानवी जीवनातील रहस्ये उलगडली.

३. अमृतानुभव आणि भक्ती 🙏💖
अमृतानुभव त्यांचे, गूढ ज्ञान सांगती,
देवाशी एकरूपता, भक्तीतूनच भेटती.
योगाचा मार्ग दाखवला, सोपा केला पंथ,
ज्ञान आणि भक्तीचा, जोडला सुंदर बंध.

अर्थ: त्यांचे 'अमृतानुभव' हे गहन ज्ञान सांगतात की देवाशी एकरूपता केवळ भक्तीतूनच मिळते. त्यांनी योगाचा मार्ग सोपा केला आणि ज्ञान व भक्ती यांचा सुंदर संगम साधला.

४. समाजप्रबोधन 🗣�🌍
भेदभाव त्यांनी मोडले, समतेचा मंत्र दिला,
अंधश्रद्धेच्या विरोधात, ज्ञानाचा दिवा लावला.
सर्वांसाठी मोकळा, भक्तीचा केला मार्ग,
संतविचारांचा दिला, समाजाला नवा वर्ग.

अर्थ: त्यांनी समाजात असलेले भेदभाव संपवले आणि समानतेचा संदेश दिला. अंधश्रद्धेविरुद्ध ज्ञानाचा दिवा पेटवला. सर्वांसाठी भक्तीचा मार्ग खुला केला आणि समाजाला संतविचारांचा नवा विचार दिला.

५. संजीवन समाधी 🧘�♀️🌟
अल्प वयातच, त्यांनी समाधी घेतली,
ज्ञानदेवांच्या तेजाने, मराठी भूमी उजळली.
देह जरी विसावला, तरी ते अमर झाले,
त्यांच्या विचारांनी, आजही प्रेरणा मिळते.

अर्थ: कमी वयातच त्यांनी समाधी घेतली, पण त्यांच्या ज्ञानाने मराठी भूमी प्रकाशित झाली. त्यांचे शरीर जरी शांत झाले असले तरी ते अमर झाले आहेत आणि त्यांच्या विचारातून आजही प्रेरणा मिळते.

६. वारकरी संप्रदायाचा आधार 🚩🎶
वारकऱ्यांच्या मनी, ज्ञानेश्वर माऊली,
आषाढी-कार्तिकीला, दिंडी निघते दरवेळी.
टाळ-मृदंगाच्या गजरात, नामघोष दुमदुमे,
ज्ञानेश्वर माऊलींचा, जयघोष गर्जे.

अर्थ: वारकरी संप्रदायासाठी संत ज्ञानेश्वर हे 'माऊली' आहेत. आषाढी आणि कार्तिकी एकादशीला त्यांच्या दिंड्या निघतात. टाळ-मृदंगाच्या गजरात त्यांचे नाव घेतले जाते आणि 'ज्ञानेश्वर माऊली' असा जयघोष होतो.

७. अविस्मरणीय वारसा 🌳 immortal
ज्ञानदेवांचे कार्य, आहे अथांग सागर,
पिढ्यानपिढ्या देई, ज्ञानाचे निरंतर.
त्यांच्या विचारांना, देऊया वंदन,
हाच त्यांच्या कार्याचा, खरा अभिनंदन.

अर्थ: संत ज्ञानेश्वरांचे कार्य अथांग सागरासारखे आहे, जे पिढ्यानपिढ्या निरंतर ज्ञान देत राहील. त्यांच्या विचारांना आपण वंदन करूया, हेच त्यांच्या कार्याचे खरे कौतुक आहे.

सारांश:
संत ज्ञानेश्वर हे महाराष्ट्रातील एक महान संत आणि तत्त्वज्ञ होते, ज्यांनी 'ज्ञानेश्वरी' आणि 'अमृतानुभव' या ग्रंथांच्या माध्यमातून भगवद्गीता आणि गूढ आध्यात्मिक ज्ञान सोप्या भाषेत सामान्य लोकांपर्यंत पोहोचवले. त्यांनी समाजप्रबोधन केले, समतेचा संदेश दिला आणि भक्तीचा मार्ग सर्वांसाठी खुला केला. त्यांचे कार्य आजही प्रेरणादायी आहे. 🙏✨📖

--अतुल परब
--दिनांक-01.08.2025-शुक्रवार.
===========================================