संत सेना महाराज-खोटे कर्म जरी करीता वाटे गोड। पुढे अवघड होईल ते-1-

[Atul Kaviraje]

                          "संत चरित्र"
                         ------------

        संत सेना महाराज-

प्रपंच आणि परमार्थ संदर्भात सेनाजींनी अभंगातून काही स्पष्टपणे प्रबोधन केलेले आहे, त्यातील काही अभंगांचे चिंतन करता येईल.

     "खोटे कर्म जरी करीता वाटे गोड। पुढे अवघड होईल ते॥

     संसाराचा भोवरा आणील गोत्यात। मग गणगोत कामा नये॥

     अबु धन जाय निपुत्रिक होती। किलवाणी पाहती जनाकडे॥

     सेना म्हणे जेचि तोचि भोगील। इतर हसतील दुःखी होय॥"

अभंगाचा परिचय
संत सेना महाराज यांच्या अभंगातील प्रत्येक ओळ जीवनातील कटू सत्याचे दर्शन घडवते. या अभंगात त्यांनी मानवी स्वभावातील दुर्गुण, चुकीच्या कामांचे तात्कालिक सुख आणि त्याचे दूरगामी दुष्परिणाम यांवर प्रकाश टाकला आहे. हा अभंग केवळ एक काव्य नाही, तर एक अमूल्य जीवनमार्गदर्शक आहे, जो प्रत्येकाला आत्मपरीक्षण करण्यास आणि योग्य मार्गावर चालण्यास प्रवृत्त करतो.

अभंगाचा प्रत्येक कडव्याचा अर्थ आणि विवेचन

१. "खोटे कर्म जरी करीता वाटे गोड। पुढे अवघड होईल ते॥"
अर्थ: जेव्हा आपण एखादे वाईट किंवा चुकीचे काम करतो, तेव्हा सुरुवातीला ते खूप सोपे आणि फायद्याचे वाटते. परंतु, त्याचे परिणाम भविष्यात खूप कठीण आणि त्रासदायक होतात.

विस्तृत विवेचन:
या पहिल्या ओळीत संत सेना महाराज तात्कालिक सुख आणि दूरगामी दुःख यांच्यातील फरक स्पष्ट करतात. जेव्हा एखादी व्यक्ती चुकीच्या मार्गाने धन कमावते, कोणाची फसवणूक करते किंवा अनैतिक काम करते, तेव्हा सुरुवातीला त्याला यश मिळाले असे वाटते. त्याला तात्पुरते समाधान मिळते, पण हे समाधान क्षणिक असते. उदाहरणार्थ, एखाद्या विद्यार्थ्याने परीक्षेमध्ये कॉपी करून चांगले गुण मिळवले, तर त्याला तात्पुरता आनंद होतो. पण ज्ञानाची कमतरता भविष्यात त्याला अडचणीत आणेल. त्याचप्रमाणे, चुकीच्या मार्गाने मिळवलेले धन किंवा संपत्ती कधीच टिकत नाही आणि त्यातून अनेक समस्या निर्माण होतात. संत सेना महाराज सांगतात की, कर्म हे बीज आहे आणि त्याचे फळ भविष्यात निश्चितच मिळते.

२. "संसाराचा भोवरा आणील गोत्यात। मग गणगोत कामा नये॥"
अर्थ: जगाच्या या भोवऱ्यात (संसारिक मोहात) अडकल्यावर तुम्ही संकटात सापडाल. अशा वेळी तुमचे नातेवाईक किंवा मित्रमंडळी तुमच्या मदतीला येणार नाहीत.

विस्तृत विवेचन:
या कडव्यात संत महाराज संसारिक मोहाचे दुष्परिणाम स्पष्ट करतात. मानवी जीवन अनेक नातेसंबंधांनी (उदा. कुटुंब, मित्र, नातेवाईक) वेढलेले आहे. जेव्हा एखादी व्यक्ती वाईट कृत्ये करते, तेव्हा ती समाजापासून आणि आपल्या प्रियजनांपासून दूर जाते. जेव्हा ती व्यक्ती संकटात सापडते, तेव्हा तिला मदत करण्यासाठी कोणीही पुढे येत नाही. कारण तिच्या वाईट कृत्यामुळे विश्वास गमावलेला असतो. उदाहरणार्थ, एखाद्या व्यक्तीने स्वतःच्या स्वार्थासाठी कुटुंबातील सदस्यांचा विश्वासघात केला. जेव्हा तो संकटात सापडतो, तेव्हा त्याला मदत करण्यासाठी कोणीही येत नाही, कारण त्याच्या कृत्यामुळे नातेसंबंधांमध्ये कटुता आलेली असते. या कडव्याचा गाभा असा आहे की, आपण केलेली वाईट कर्मे आपल्याला एकटे पाडतात आणि आपली नैतिक आणि सामाजिक किंमत कमी करतात.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-19.08.2025-मंगळवार.
===========================================