पृथ्वीराज कपूर: भारतीय कलेचा तेजस्वी सूर्य 🌞-३१ ऑगस्ट १९०६ ✨-1-🎭🎬🌟👑👨‍👩‍👦

[Atul Kaviraje]

पृथ्वीराज कपूर (Prithviraj Kapoor): ३१ ऑगस्ट १९०६ - भारतीय रंगभूमी आणि चित्रपटसृष्टीतील एक दिग्गज अभिनेते आणि कपूर घराण्याचे संस्थापक.

पृथ्वीराज कपूर: भारतीय कलेचा तेजस्वी सूर्य 🌞-

जन्मदिनांक: ३१ ऑगस्ट १९०६ ✨
जन्मस्थान: समंद्री, पंजाब प्रांत, ब्रिटिश भारत (सध्या पाकिस्तान) 📍
व्यवसाय: अभिनेते, दिग्दर्शक, निर्माता, नाटककार 🙏
योगदान: भारतीय रंगभूमी आणि हिंदी चित्रपटसृष्टीला दिलेले अविस्मरणीय योगदान, कपूर घराण्याचे संस्थापक 🎭🎬

१. परिचय 🎭
पृथ्वीराज कपूर हे केवळ एक अभिनेते नव्हते, तर ते भारतीय रंगभूमी आणि चित्रपटसृष्टीचे एक आधारस्तंभ होते. त्यांचा जन्म ३१ ऑगस्ट १९०६ रोजी झाला आणि त्यांनी आपल्या आयुष्यात अभिनयालाच आपले सर्वस्व मानले. त्यांच्या प्रचंड ऊर्जेने आणि दूरदृष्टीने त्यांनी एका मोठ्या कला परंपरेची सुरुवात केली, जी आज 'कपूर घराणे' म्हणून ओळखली जाते. पृथ्वी थिएटर्सची स्थापना करून त्यांनी देशभरात नाट्यकला जिवंत ठेवली. त्यांच्या कार्यामुळेच भारतीय कलेला एक नवा आयाम मिळाला. 🇮🇳

२. प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण 🎓
पृथ्वीराज कपूर यांचा जन्म एका उच्च मध्यमवर्गीय कुटुंबात झाला. त्यांचे वडील बशेश्वरनाथ कपूर हे पोलीस अधिकारी होते. त्यांच्या कुटुंबात कलेची पार्श्वभूमी नसतानाही, लहानपणापासूनच त्यांना नाटकांची आणि अभिनयाची प्रचंड आवड होती. त्यांनी त्यांचे प्राथमिक शिक्षण लाहोर आणि पेशावर येथे पूर्ण केले. पेशावरमधील एडवर्ड कॉलेजमध्ये शिकत असताना त्यांनी अनेक नाटकांमध्ये भाग घेतला. याच काळात त्यांच्या मनात अभिनयाची ज्योत प्रज्वलित झाली आणि त्यांनी कला क्षेत्रात आपले भविष्य घडवण्याचा निश्चय केला.

३. रंगभूमीतील प्रवास 🎭
मुंबईत आल्यानंतर, पृथ्वीराज कपूर यांनी सुरुवातीला काही मूकपटांमध्ये काम केले. पण त्यांचे खरे प्रेम रंगभूमी होते. १९३१ मध्ये त्यांनी कलकत्ता येथील 'ग्रँड अँडर्सन थिएटर कंपनी' मध्ये काम करण्यास सुरुवात केली. त्यांनी अनेक नाटकांमध्ये भूमिका केल्या आणि प्रेक्षकांची मने जिंकली. रंगभूमीवर त्यांचा आवाज आणि त्यांचा प्रभावी अभिनय प्रेक्षकांना खिळवून ठेवत असे. त्यांच्या मते, रंगभूमी ही कलेची खरी शाळा आहे.

४. चित्रपटसृष्टीतील पदार्पण आणि सुरुवातीचा काळ 📽�
१९२९ मध्ये त्यांनी 'सिनेमा गर्ल' या मूकपटातून चित्रपटसृष्टीत पदार्पण केले. त्यानंतर त्यांनी 'दो धारी तलवार', 'बेघर' आणि 'शत्रू' अशा काही मूकपटांमध्येही काम केले. बोलपट (talking films) सुरू झाल्यावर त्यांचा अभिनयाचा प्रवास अधिक गतिमान झाला. १९३१ मध्ये प्रदर्शित झालेल्या 'आलम आरा' या पहिल्या बोलपटात त्यांनी सहाय्यक भूमिका केली. पुढे त्यांनी अनेक ऐतिहासिक आणि सामाजिक चित्रपटांमध्ये काम केले, ज्यात 'सिकंदर' (१९४१) आणि 'महाराणा प्रताप' (१९४६) यांसारख्या चित्रपटांचा समावेश आहे. 🎬

५. 'पृथ्वी थिएटर्स'ची स्थापना (ऐतिहासिक घटना) 🏛�
१९४४ मध्ये पृथ्वीराज कपूर यांनी 'पृथ्वी थिएटर्स'ची स्थापना केली. ही एक ऐतिहासिक घटना होती. भारतीय रंगभूमीला व्यावसायिक आणि सामाजिक दिशा देण्याचा त्यांचा हा प्रयत्न होता. या थिएटर कंपनीने देशभरात प्रवास करून अनेक नाटकांचे प्रयोग केले. 'पठाण', 'गद्दार', 'आहुती', 'पैसे' यांसारख्या त्यांच्या नाटकांमध्ये सामाजिक संदेश दिला जात असे. त्यांच्या नाटकांमध्ये धार्मिक सलोखा, राष्ट्रीय एकता आणि सामाजिक समानतेसारख्या मूल्यांवर भर दिला जाई. त्यांच्यासाठी नाट्यकला ही केवळ मनोरंजनाचे साधन नसून समाज परिवर्तनाचे माध्यम होते. 🫂

६. महत्त्वपूर्ण चित्रपट आणि अविस्मरणीय भूमिका ✨
सिकंदर (१९४१): या चित्रपटात त्यांनी ग्रीक योद्धा अलेक्झांडरची भूमिका साकारली. त्यांची ही भूमिका त्यांच्या करिअरमधील सर्वात प्रभावी भूमिकांपैकी एक मानली जाते. 💪

आवारा (१९५१): त्यांचे पुत्र राज कपूर दिग्दर्शित या चित्रपटात त्यांनी न्यायाधीशाची भूमिका केली. त्यांच्या भूमिकेत एक कठोरता आणि करुणा यांचा सुंदर संगम होता.

मुगल-ए-आझम (१९६०): या चित्रपटातील सम्राट अकबराची त्यांची भूमिका अमर झाली. त्यांनी केवळ भूमिकेचा अभ्यास केला नाही, तर अकबराचा दरारा, त्याची करुणा आणि पिता म्हणून त्याचे प्रेम त्यांनी इतके प्रभावीपणे साकारले की ही भूमिका भारतीय चित्रपट इतिहासातील सर्वोत्कृष्ट भूमिकांपैकी एक मानली जाते. 👑

Emoji सारंश: 🎭🎬🌟👑👨�👩�👦�👦🏆🇮🇳

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-31.08.2025-रविवार.
===========================================