भारतात डेटा गोपनीयता कायद्याची गरज: सुरक्षित डिजिटल भविष्याचा पाया-1-📱💻🔒💔⚖️

[Atul Kaviraje]

भारतात डेटा गोपनीयता कायद्याची आवश्यकता-

भारतात डेटा गोपनीयता कायद्याची गरज: सुरक्षित डिजिटल भविष्याचा पाया-

आजच्या डिजिटल युगात, प्रत्येक क्लिक, प्रत्येक स्वाइप आणि प्रत्येक ऑनलाइन क्रियाकलाप वैयक्तिक डेटाचा एक मोठा साठा तयार करते. भारत, एक अब्जाहून अधिक इंटरनेट वापरकर्त्यांसह, जगातील सर्वात मोठ्या डिजिटल बाजारपेठांपैकी एक आहे. तथापि, या वेगाने होत असलेल्या डिजिटलायझेशनसोबत एक गंभीर आव्हानही समोर आले आहे – डेटा गोपनीयतेचा अभाव. एका मजबूत आणि सर्वसमावेशक डेटा गोपनीयता कायद्याची गरज आता केवळ एक तांत्रिक मुद्दा नाही, तर प्रत्येक नागरिकाच्या मूलभूत हक्काचा आणि राष्ट्रीय सुरक्षेचा प्रश्न बनला आहे.

1. प्रस्तावना: डेटा क्रांती आणि गोपनीयतेचे आव्हान 📱💻
भारतातील डिजिटल इंडिया उपक्रमाने जिथे जीवन सोपे बनवले आहे, तिथे वैयक्तिक डेटा सार्वजनिक आणि खाजगी संस्थांसाठी सहज उपलब्ध झाला आहे. आपल्या बँक खात्याच्या माहितीपासून ते आरोग्य नोंदीपर्यंत, सर्व काही डिजिटल होत आहे. या मोठ्या डेटाला सुरक्षित ठेवणे आणि त्याचा गैरवापर थांबवणे हे एक मोठे काम आहे. कायदेशीर संरचनेशिवाय, नागरिकांची गोपनीयता सतत धोक्यात राहते.

2. गोपनीयतेचा हक्क: एक मूलभूत हक्क ⚖️🇮🇳
2017 मध्ये, भारताच्या सर्वोच्च न्यायालयाने न्यायमूर्ती के.एस. पुट्टस्वामी विरुद्ध भारत सरकार प्रकरणात एक ऐतिहासिक निर्णय दिला.

घटनात्मक मान्यता: न्यायालयाने घोषणा केली की गोपनीयतेचा हक्क भारतीय संविधानाच्या अनुच्छेद 21 (जीवन आणि वैयक्तिक स्वातंत्र्याचा हक्क) अंतर्गत एक मूलभूत हक्क आहे.

कायद्याची गरज: या निर्णयाने सरकारसाठी एक मजबूत डेटा संरक्षण कायदा आणण्याचा मार्ग मोकळा केला, कारण न्यायालयाने स्पष्ट केले की गोपनीयतेच्या संरक्षणासाठी एक ठोस कायदा आवश्यक आहे.

3. डेटाचे वाढते महत्त्व आणि गैरवापर 📈💔
डेटाला आता 'नवीन तेल' म्हटले जाते. त्याचे व्यावसायिक आणि रणनीतिक महत्त्व खूप जास्त आहे.

व्यावसायिक शोषण: कंपन्या संमतीशिवाय आपला डेटा गोळा करतात आणि त्याचा वापर लक्ष्यित जाहिरातींसाठी करतात.

डेटा हॅक: मोठ्या प्रमाणावर डेटा चोरीच्या घटना सामान्य झाल्या आहेत, ज्यामुळे ओळख चोरी, आर्थिक फसवणूक आणि वैयक्तिक माहितीचा गैरवापर होतो.

सरकारी पाळत: नागरिकांच्या हालचालींवर अनधिकृत सरकारी पाळत ठेवण्याचा धोकाही वाढला आहे.

4. डेटा हॅक आणि सायबर सुरक्षा आव्हाने 🔒💸
भारतात अनेक वेळा मोठे डेटा हॅक झाले आहेत, ज्यामुळे लाखो वापरकर्त्यांची माहिती उघड झाली आहे.

आर्थिक फसवणूक: डेटा चोरीमुळे बँक खात्यांची माहिती, क्रेडिट कार्ड नंबर आणि इतर आर्थिक डेटा असुरक्षित होतात.

ओळख चोरी: सायबर गुन्हेगार चोरीच्या माहितीचा वापर करून बनावट ओळख तयार करू शकतात.

5. डिजिटल ओळख आणि आधारचा मुद्दा 🆔🔎
भारताची मोठी लोकसंख्या आणि आधारसारख्या अद्वितीय डिजिटल ओळख प्रणालीमुळे गोपनीयतेची चर्चा आणखी गुंतागुंतीची झाली आहे.

आधारची सुरक्षा: आधार डेटाबेसमध्ये अब्जावधी लोकांची बायोमेट्रिक आणि लोकसंख्याशास्त्रीय माहिती आहे, ज्यामुळे त्याची सुरक्षा सर्वात महत्त्वाची बनते.

व्यापक उपयोग: आधारला जवळपास प्रत्येक सेवेशी जोडल्यामुळे डेटा एकाच ठिकाणी केंद्रीकृत होण्याचा धोका वाढला आहे.

Emoji सारांश:
📱💻🔒💔⚖️📈🌐📜🛡�🚀🌟

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-02.09.2025-मंगळवार.
===========================================