विश्वकोश: कॅलेंडर (Calendar)-1-💻📱⏰➡️🗓️

[Atul Kaviraje]

विश्वकोश: कॅलेंडर (Calendar)-

कॅलेंडर ही वेळ दिवस, आठवडे, महिने आणि वर्षांमध्ये व्यवस्थित करण्याची एक प्रणाली आहे. हे आपल्याला घटनांचा मागोवा घेण्यास, वेळेचे व्यवस्थापन करण्यास आणि भविष्याचे नियोजन करण्यास मदत करते. हे खगोलशास्त्र 🔭 आणि गणित ➕ वर आधारित असून मानवी संस्कृतीचा एक महत्त्वाचा भाग आहे.

1. कॅलेंडरचा परिचय आणि महत्त्व
कॅलेंडर ही अशी व्यवस्था आहे जी आपल्याला वेळेची ओळख पटवून देण्यास आणि ती व्यवस्थित करण्यास मदत करते. तो वाढदिवस 🎉 असो, एखादी महत्त्वाची मीटिंग 💼 असो किंवा कोणताही सण 🎊, कॅलेंडर आपल्याला सर्व काही लक्षात ठेवण्यास मदत करते. हे दैनंदिन जीवनाबरोबरच शेती, धर्म आणि विज्ञान यांसारख्या क्षेत्रांसाठी देखील आवश्यक आहे.

इमोजी सारांश: 📅🕰�🗓�

2. कॅलेंडरची मूलभूत तत्त्वे
बहुतेक कॅलेंडर खगोलशास्त्रीय घटनांवर आधारित आहेत, जसे की:

सौर चक्र (Solar Cycle): पृथ्वीने सूर्याभोवती एक पूर्ण चक्कर मारणे. हा एका वर्षाचा आधार आहे. 🌍➡️☀️

चंद्र चक्र (Lunar Cycle): चंद्राने पृथ्वीभोवती एक पूर्ण चक्कर मारणे. हा एका महिन्याचा आधार आहे. 🌕➡️🌑

पृथ्वीचे स्वतःच्या अक्षावर फिरणे: हा एका दिवसाचा आधार आहे. 🔄

3. विविध प्रकारचे कॅलेंडर (Types of Calendars)
जगभरात अनेक प्रकारचे कॅलेंडर वापरले जातात:

सौर कॅलेंडर (Solar Calendars): हे पूर्णपणे सूर्याच्या चक्रावर आधारित असतात. ग्रेगोरियन कॅलेंडर, जे आज सर्वाधिक वापरले जाते, याच प्रकाराचे आहे. यात 365 किंवा 366 दिवस असतात.

चंद्र कॅलेंडर (Lunar Calendars): हे चंद्राच्या चक्रावर आधारित असतात. प्रत्येक महिना नवीन चंद्रासोबत सुरू होतो. इस्लामिक कॅलेंडर हे त्याचे एक प्रमुख उदाहरण आहे. यात वर्ष लहान असते (जवळपास 354 दिवस). ☪️

चंद्र-सौर कॅलेंडर (Lunisolar Calendars): हे सूर्य आणि चंद्र दोन्हीच्या चक्रांचा वापर करतात. हिंदू पंचांग आणि चीनी कॅलेंडर याची उदाहरणे आहेत. सण आणि खगोलशास्त्रीय घटना निश्चित करण्यासाठी हे महत्त्वाचे आहेत. 🕉�

4. ग्रेगोरियन कॅलेंडर (Gregorian Calendar)
आजकाल जगभरात सर्वाधिक प्रचलित असलेले कॅलेंडर ग्रेगोरियन कॅलेंडर आहे. 1582 मध्ये पोप ग्रेगरी XIII यांनी ज्युलियन कॅलेंडरमध्ये सुधारणा करून ते सादर केले. यात 12 महिने, 365 दिवस (आणि दर चार वर्षांनी एक लीप वर्ष 🗓�) असतात. हे वैज्ञानिक आणि व्यावसायिक उद्देशांसाठी मानक बनले आहे.

महिने: जानेवारी, फेब्रुवारी, मार्च, एप्रिल, मे, जून, जुलै, ऑगस्ट, सप्टेंबर, ऑक्टोबर, नोव्हेंबर, डिसेंबर.

लीप वर्ष (Leap Year): फेब्रुवारीमध्ये 29 दिवस असतात, जे दर चार वर्षांनी येते. याचा उद्देश सौर वर्षासोबत कॅलेंडरला संतुलित करणे आहे.

5. भारतीय कॅलेंडर (Hindu Panchang)
भारतात अनेक कॅलेंडर प्रणाली आहेत, परंतु विक्रम संवत आणि शक संवत सर्वात प्रमुख आहेत.

विक्रम संवत: 57 ईसा पूर्व मध्ये सुरू झाले, हे हिंदू सण आणि धार्मिक विधींसाठी वापरले जाते.

शक संवत: 78 ईसवी मध्ये सुरू झाले, हे भारताचे अधिकृत राष्ट्रीय कॅलेंडर आहे.

ही कॅलेंडर्स चंद्र-सौर असतात आणि महिन्यांची गणना चंद्राच्या कलांवर आधारित असते. 🌙

इमोजी सारांश: 💻📱⏰➡️🗓�

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-03.09.2025-बुधवार.
===========================================