संत सेना महाराज- “साधी रंगली रंगल्या संगती-2-

[Atul Kaviraje]

                         "संत चरित्र"
                         ------------

        संत सेना महाराज-

३. "नाही केला विचार खेद वाढी मनी। जवळ न कुणी दुःख पावे॥"
अर्थ: आपण कोणताही विचार न करता घेतलेल्या चुकीच्या निर्णयामुळे नंतर पश्चात्ताप होतो. अशावेळी दु:ख वाटून घेण्यासाठी कोणीही आपल्या जवळ नसते.

विस्तृत विवेचन: या कडव्यात संत सेना महाराज सांगतात की कोणत्याही कृत्याआधी विचार करणे किती महत्त्वाचे आहे. जेव्हा आपण "नाही केला विचार" म्हणजे कोणताही दूरदृष्टीचा विचार न करता एखादे काम करतो, तेव्हा त्याचा परिणाम नकारात्मकच होतो. यामुळे "खेद वाढी मनी" म्हणजे मनात पश्चात्तापाची भावना वाढते. जेव्हा माणूस दुर्दशेत असतो, तेव्हा त्याला मदत करण्यासाठी कोणीही जवळ नसते. "जवळ न कुणी" याचा अर्थ असा की भौतिक सुख-सुविधांच्या मागे धावणारे लोक अडचणीच्या वेळी सोबत राहत नाहीत. अशा परिस्थितीत माणूस एकटा पडतो आणि त्याला स्वतःच आपले दु:ख सोसावे लागते. याचे उदाहरण म्हणजे, एखादा व्यक्ती चोरी करून श्रीमंत होतो. सुरुवातीला त्याला आनंद वाटतो, पण जेव्हा तो पकडला जातो, तेव्हा त्याला साथ देणारे कोणीही नसते आणि त्याला एकटेच सर्व शिक्षा भोगावी लागते.

४. "सेना म्हणे करा श्रवण कीर्तन। शुद्ध अंतःकरण होईल॥"
अर्थ: संत सेना महाराज म्हणतात की, देवाचे नामस्मरण, भजन आणि कीर्तन केल्याने आपले मन शुद्ध होते आणि आपल्याला योग्य मार्ग सापडतो.

विस्तृत विवेचन: या शेवटच्या कडव्यात संत सेना महाराज या सर्व समस्यांवर उपाय सांगतात. बाह्य मोहांपासून आणि चुकीच्या मार्गापासून स्वतःला वाचवण्यासाठी "श्रवण कीर्तन" (भक्तिभाव) हाच एकमेव मार्ग आहे. "श्रवण" म्हणजे भगवंताचे गुणगान ऐकणे आणि "कीर्तन" म्हणजे स्वतः भगवंताचे नामस्मरण करणे. या दोन मार्गांनी "शुद्ध अंतःकरण होईल" म्हणजेच आपले मन शुद्ध होते. मन शुद्ध झाले की विचारांमध्ये स्पष्टता येते, योग्य-अयोग्य गोष्टींमधील फरक कळतो आणि आपण योग्य निर्णय घेऊ शकतो. यामुळे, जीवनातील दु:ख आणि पश्चात्ताप कमी होतो आणि खऱ्या सुखाची प्राप्ती होते.

समारोप आणि निष्कर्ष
संत सेना महाराजांचा हा अभंग आपल्याला जीवनाचे महत्त्वपूर्ण सत्य शिकवतो. भौतिक सुखं आणि बाह्य मोहांमध्ये अडकण्याऐवजी, आपण आपल्या आत्मिक शुद्धीकरणावर लक्ष केंद्रित केले पाहिजे. चुकीच्या संगती आणि विचारांमुळे होणारा नाश आणि पश्चात्ताप टाळण्यासाठी, भगवंताचे नामस्मरण आणि भक्तिभाव हाच खरा मार्ग आहे. हा अभंग आपल्याला हे सांगतो की खऱ्या सुखाची प्राप्ती बाह्य गोष्टींमध्ये नसून, आपल्या आतल्या शांततेत आणि शुद्ध अंतःकरणात असते. म्हणूनच, आपण आपल्या विचारांवर आणि कर्मांवर नियंत्रण ठेवून आध्यात्मिक मार्गावर चालले पाहिजे.

अशा स्त्रीच्या बाबतीत सेनाजी म्हणतात, सासर व माहेर या दोन्ही कुळांना काळिमा फासून आपण नरकाकडे जाणाऱ्या मार्गाचा अवलंब त्या सामान्य स्त्रीला करावा लागतो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-04.09.2025-गुरुवार.
===========================================