संत सेना महाराज-चोरी करुनि बांधले वाडे-1-

[Atul Kaviraje]

                         "संत चरित्र"
                         ------------

        संत सेना महाराज-

संतांच्या अभंगातील व्यवहारपर (उपदेश) अभंग तत्कालीन समाजातील विविध वृत्तीप्रवृत्तीवर त्यांनी प्रकाश टाकला आहे. विशेषतः समाजातील विविध वृत्तीची अवलक्षणी स्त्री-पुरुष त्यांची वर्णने बरेच काही सांगून जातात. या स्वरूपाच्या अभंगातून त्यांचे समाजनिरीक्षण, स्पष्ट मत, त्यातील सूक्ष्मता याचा प्रत्यय येतो. त्याला विषयासाठी नेमके, अचूक, अल्पाक्षरी शब्द वापरल्याने अभंग अतिशय परिणामकारक वाटतात. मोलाचे असे आध्यात्मिक व व्यवहारिक उपदेश केले आहेत.

तत्कालीन समाजजीवनातील अंधश्रद्धांचा फोलपणाही सेनाजींनी अभंगातून स्पष्ट केला आहे. अंगात येण्यावर विश्वास न ठेवता हरिभजनावर श्रद्धा ठेवा.

     'चोरी करुनि बांधले वाडे,

     झाले उघडे नांदत नाही'

'चोरी करुनि बांधले वाडे, झाले उघडे नांदत नाही' - संत सेना महाराज यांच्या अभंगाचा सखोल भावार्थ
हा अभंग संत सेना महाराज यांच्या आध्यात्मिक विचारांचे आणि सामाजिक वास्तवाचे एक उत्कृष्ट उदाहरण आहे. या अभंगात त्यांनी 'चोरी' या शब्दाचा केवळ भौतिक अर्थाने नव्हे, तर आध्यात्मिक आणि नैतिक दृष्टीनेही वापर केला आहे. या अभंगाच्या माध्यमातून ते आपल्याला जीवनातील क्षणभंगुरता, कर्माचे फळ आणि आत्म-साक्षात्काराचे महत्त्व समजावून सांगतात.

अभंगाचा अर्थ (Meaning of the Abhanga)
'चोरी करुनि बांधले वाडे'
येथे 'चोरी' म्हणजे केवळ पैशांची किंवा वस्तूंची चोरी नाही. 'चोरी' म्हणजे असे कोणतेही कर्म, जे अनैतिक मार्गाने केले जाते. यात दुसऱ्याचे हक्क हिरावून घेणे, फसवणूक करणे, खोटेपणा करणे, किंवा चुकीच्या मार्गाने धन-संपत्ती गोळा करणे यांचा समावेश होतो. 'वाडे' म्हणजे मोठे घर किंवा मालमत्ता, जे ऐश्वर्याचे प्रतीक आहे. संत सेना महाराज सांगतात की, अनेक लोक चुकीच्या मार्गाने, अनैतिक मार्गांनी, चोरी-फसवणुकीने प्रचंड संपत्ती गोळा करतात आणि ऐश्वर्यशाली जीवन जगतात.

'झाले उघडे नांदत नाही'
'झाले उघडे' म्हणजे 'ते उघड झाले' किंवा 'त्यांचे रहस्य सर्वांसमोर आले'. हे सूचित करते की, कितीही लपवण्याचा प्रयत्न केला तरी, चुकीच्या मार्गाने मिळवलेली संपत्ती आणि केलेली कर्मे एक ना एक दिवस उघड होतात. 'नांदत नाही' म्हणजे 'टिकत नाही' किंवा 'सुख-समाधानाने जगता येत नाही'. याचा अर्थ असा आहे की, अशा अनैतिक मार्गांनी मिळवलेली संपत्ती कधीही शाश्वत सुख देत नाही. अशा घरात किंवा जीवनात कधीही खरी शांती आणि समाधान नांदत नाही. त्या संपत्तीचे रक्षण करण्याची चिंता, केलेल्या कर्मांचे ओझे आणि समाजातील बदनामी यामुळे असे जीवन दुःखी आणि अशांत राहते.

सखोल विवेचन आणि उदाहरण (Detailed Analysis and Examples)
संत सेना महाराज यांनी या अभंगात एक गहन आध्यात्मिक सत्य मांडले आहे. ते आपल्याला सांगतात की, भौतिक सुख आणि संपत्ती हे क्षणभंगुर आहेत. जर ते चुकीच्या मार्गाने मिळवले असतील, तर त्यांचे परिणाम अत्यंत वाईट असतात.

१. नैतिक आणि अनैतिक कर्मांचे फळ:
संत सेना महाराज सांगतात की प्रत्येक कर्माचे फळ अटळ आहे. जर तुम्ही चोरी किंवा फसवणुकीने काही मिळवले असेल, तर ते तुमच्या जीवनात सुख-समाधान आणणार नाही. याचे उत्तम उदाहरण म्हणजे:

उदाहरण: एक माणूस भ्रष्टाचार करून प्रचंड संपत्ती गोळा करतो आणि मोठा बंगला बांधतो. सुरुवातीला त्याला वाटेल की त्याने सर्व काही मिळवले. पण, लवकरच त्याचे गैरकृत्य उघड होते. त्याला पोलीस अटक करतात, त्याची संपत्ती जप्त होते, आणि समाजात त्याची मानहानी होते. त्याचा मोठा 'वाडा' असूनही, त्याला त्यात सुख नांदता येत नाही. त्याला सतत भीती, चिंता आणि पश्चात्तापाची भावना त्रास देते.

२. आत्मिक शांततेचे महत्त्व:
महाराज सांगतात की, बाह्य संपत्तीपेक्षा आंतरिक शांतता अधिक महत्त्वाची आहे. 'चोरी' हे आपल्या आत्म्याच्या शुद्धतेवर केलेले आक्रमण आहे. जेव्हा एखादी व्यक्ती अनैतिक मार्गाने वागते, तेव्हा तिच्या आत्म्याची शांतता नष्ट होते.

उदाहरण: एका व्यावसायिकाने आपल्या कर्मचाऱ्यांचे पैसे बुडवून स्वतःची कंपनी मोठी केली. त्याला खूप यश मिळाले, पण त्याला रात्री शांत झोप येत नाही. त्याला नेहमी वाटत राहते की कोणीतरी त्याचे रहस्य उघड करेल. ही आंतरिक अशांती त्याच्या बाह्य श्रीमंतीवर भारी पडते. त्याचा 'वाडा' असला तरी तो त्यात सुखाने राहू शकत नाही.

 --संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-07.09.2025-रविवार.
===========================================