त्रयोदशी श्राद्ध- दिनांक: १९ सप्टेंबर २०२५, शुक्रवार-🙏🏼🕊️ अन्नदान 🌾💧 पिंडद

[Atul Kaviraje]

त्रयोदशी श्राद्ध-

हिंदी लेख - त्रयोदशी श्राद्ध-

दिनांक: १९ सप्टेंबर २०२५, शुक्रवार

त्रयोदशी श्राद्ध: भारतीय संस्कृतीमध्ये श्राद्ध कर्म हे अत्यंत महत्त्वाचे मानले जाते. पितृ पक्षातील श्राद्ध विधी पितरांच्या आत्म्याला शांती आणि मोक्ष मिळावा यासाठी केले जातात. पितृ पक्षात त्रयोदशी तिथीला होणारे श्राद्ध (त्रयोदशी श्राद्ध) हे याच श्रद्धेचा भाग आहे. या दिवशी भक्त श्रद्धा आणि भक्तीने आपल्या पूर्वजांचे स्मरण करतात.

त्रयोदशी श्राद्धाचे महत्त्व आणि विवेचन
1. श्राद्धाचा अर्थ आणि उद्देश:

अर्थ: 'श्राद्ध' हा शब्द 'श्रद्धा' या शब्दापासून आला आहे, ज्याचा अर्थ आहे 'श्रद्धापूर्वक केलेले कार्य'. हे कार्य पूर्वजांप्रति आदर व्यक्त करण्यासाठी केले जाते.

उद्देश: श्राद्धाचा मुख्य उद्देश आपल्या पितरांच्या आत्म्यांना शांती देणे, त्यांच्याबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करणे आणि त्यांच्या आत्म्याला मोक्ष मिळावा अशी प्रार्थना करणे हा आहे.

2. त्रयोदशी श्राद्धाचे विशेष महत्त्व:

पितृ पक्षातील त्रयोदशी श्राद्ध त्या पितरांसाठी केले जाते, ज्यांचे निधन या तिथीला झाले होते.

या दिवशी श्राद्ध केल्याने पितरांना विशेष लाभ होतो, अशी धार्मिक मान्यता आहे.

या काळात केलेले दान-धर्म आणि तर्पण पितरांपर्यंत थेट पोहोचते, असे मानले जाते.

3. श्राद्ध विधीची तयारी:

स्थान: श्राद्ध सामान्यतः घरी किंवा पवित्र नद्यांच्या किनारी (जसे की गंगा, यमुना) केले जाते.

सामग्री: यात तीळ, जवस, तांदूळ, दूध, मध, पवित्र पाणी आणि विविध भाज्यांचा वापर केला जातो.

पाहुणे: या दिवशी ब्राह्मण आणि गरजूंना भोजन दिले जाते, जेणेकरून पितरांना त्याचा लाभ मिळतो.

4. विधी करण्याची पद्धत (उदाहरणासहित):

तर्पण: पितरांना जल अर्पण केले जाते. 'ॐ पितृभ्यो नमः' या मंत्राचा जप करून पाणी, तीळ आणि जवस अर्पण केले जातात.

पिंडदान: तांदूळ किंवा जवसाचा गोळा (पिंड) तयार करून तो पितरांना अर्पण केला जातो. असे मानले जाते की, या पिंडामध्ये पितरांचा आत्मा निवास करतो.

भोजन: श्राद्ध विधी पूर्ण झाल्यावर ब्राह्मण आणि गरिबांना सात्विक भोजन दिले जाते.

गाय, कुत्रा, आणि कावळ्यांना भोजन: या प्राण्यांना भोजन देणे खूप शुभ मानले जाते कारण ते पितरांचे प्रतीक आहेत.

5. त्रयोदशी श्राद्धाचा संदेश:

त्रयोदशी श्राद्ध हे केवळ एक धार्मिक कार्य नाही, तर ते आपल्याला आपल्या मुळांशी जोडून ठेवते.

हा दिवस आपल्याला आपल्या पूर्वजांचे त्याग आणि प्रेम आठवून देतो.

हा संदेश देतो की, आपण आपल्या पूर्वजांच्या ऋणातून मुक्त होऊ शकत नाही, पण त्यांच्याबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करू शकतो.

6. भक्ति आणि श्रद्धा:

श्राद्ध विधी करताना भक्ती आणि श्रद्धा असणे अत्यंत आवश्यक आहे. केवळ कर्मकांड करणे पुरेसे नाही, तर ते मनापासून करणे महत्त्वाचे आहे.

श्राद्ध करताना मन शुद्ध आणि शांत असावे.

7. प्रतीके आणि भावना:

चित्रे: श्राद्धाशी संबंधित चित्रांमध्ये पितरांचे शांत आणि प्रसन्न चेहरे दाखवले जातात, जे त्यांच्या आत्म्याच्या शांतीचे प्रतीक आहेत.

चिन्ह: ॐ (ओम) आणि स्वस्तिक ही पवित्र चिन्हे श्राद्ध विधीत वापरली जातात, जी शुभतेचे आणि मांगल्याचे प्रतीक आहेत.

भावना: श्रद्धा, प्रेम, आदर आणि कृतज्ञता या भावना श्राद्धाच्या विधीचा आधार आहेत.

8. श्राद्धाचे फायदे:

श्राद्ध केल्याने पितृदोष दूर होतो, अशी धार्मिक मान्यता आहे.

घरात सुख, शांती आणि समृद्धी येते.

हे केल्याने संतती आणि आरोग्य चांगले राहते असे मानले जाते.

9. आजच्या युगात श्राद्धाचे महत्त्व:

आजच्या धावपळीच्या जीवनात श्राद्ध आपल्याला एक क्षण थांबून आपल्या मुळांचा विचार करण्याची संधी देते.

यामुळे कौटुंबिक संबंध अधिक दृढ होतात आणि आपण आपल्या पूर्वजांप्रति आदर व्यक्त करतो.

10. सारांश (इमोजी):
🙏🏼🕊� अन्नदान 🌾💧 पिंडदान 🧘�♂️✨ तर्पण 🌳🧘�♀️🙏🏼

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-19.09.2025-शुक्रवार.
===========================================