संत सेना महाराज-न मागे कोणासी तोचि करा गुरू। उपदेश तारू होईल गा-2-

[Atul Kaviraje]

                         "संत चरित्र"
                        ------------

        संत सेना महाराज-

३. "धन मान तुच्छ वागतसे जगी। तोच हा त्यागी अच्युत॥"
अर्थ: जो व्यक्ती धन आणि मानसन्मानाला तुच्छ (निरुपयोगी) समजतो, तोच खरा त्यागी आणि अविनाशी ईश्वरासारखा (अच्युत) असतो.

विस्तृत विवेचन:
या कडव्यात संत सेना महाराज गुरुच्या वैराग्यवृत्तीचे वर्णन करतात. खरा गुरु तो असतो जो समाजातील धन आणि मानसन्मानाला कवडीमोल मानतो. त्याला माहित असते की या गोष्टी क्षणभंगुर आहेत. त्यांचा मोह हा आत्मिक उन्नतीसाठी एक मोठा अडथळा आहे. त्यामुळे तो त्यांचा त्याग करतो. असा त्याग केवळ भौतिक गोष्टींचा नसतो, तर तो मनातून असतो. अशा निस्सीम त्यागामुळे तो स्वतःच अविनाशी (अच्युत) ईश्वराच्या जवळ पोहोचलेला असतो. त्याचे मन स्थिर आणि शांत असते, कारण त्याला काहीही मिळवण्याची किंवा गमावण्याची भीती नसते.

उदाहरण:
बुद्ध आणि महावीर यांनी राजवैभव आणि सर्व सुखसोयींचा त्याग केला. त्यांनी धन आणि मानसन्मानाला तुच्छ मानले. म्हणूनच ते महान त्यागी म्हणून ओळखले जातात आणि त्यांच्या उपदेशातून आज हजारो लोकांना योग्य मार्ग मिळतो.

४. "सेना म्हणे ऐसियासी शरण जावे। शुद्ध मनोभावे करोनी गा॥"
अर्थ: संत सेना महाराज म्हणतात की, अशा गुरुला शुद्ध आणि पवित्र मनाने शरण जावे.

विस्तृत विवेचन:
हा अभंगाचा समारोप आहे. संत सेना महाराज सांगतात की एकदा असा खरा गुरु तुम्हाला सापडला की, त्याला पूर्णपणे शरण जा. 'शरण जाणे' म्हणजे केवळ भौतिक रूपाने नाही, तर मनापासून समर्पण करणे. तुमचे मन पूर्णपणे शुद्ध असले पाहिजे. कोणताही स्वार्थ, कोणतीही शंका मनात असता कामा नये. जेव्हा शिष्य पूर्ण श्रद्धेने आणि शुद्ध भावनेने गुरुला शरण जातो, तेव्हाच त्याला गुरुच्या उपदेशाचे खरे सामर्थ्य कळते आणि तो ईश्वराच्या जवळ जातो.

उदाहरण:
शिष्य जेव्हा गुरुला शरण जातो, तेव्हा तो स्वतःचा अहंकार, मीपणा आणि अज्ञान सोडून देतो. तो स्वतःला रिकाम्या भांड्याप्रमाणे मानतो, जेणेकरून गुरु त्यामध्ये ज्ञानरूपी अमृत भरू शकतील. एकलव्याने द्रोणाचार्यांना मनाने गुरु मानले आणि त्यांच्या मूर्तीसमोर धनुर्विद्येचा अभ्यास केला, हे शुद्ध मनोभावाचे उत्तम उदाहरण आहे.

समारोप आणि निष्कर्ष
संत सेना महाराज यांचा हा अभंग केवळ गुरुची महती सांगत नाही, तर तो आपल्याला जीवनात योग्य मार्ग निवडण्यासाठी दिशा देतो. भौतिक सुखांच्या मागे धावणाऱ्या आजच्या जगाला हा अभंग एक महत्त्वाचा संदेश देतो की खरा आनंद, खरी शांती आणि ईश्वरप्राप्ती ही त्याग आणि निस्सीम भक्तीनेच शक्य आहे.

या अभंगाचा मुख्य निष्कर्ष हा आहे की, जो स्वतः निःस्वार्थ आहे, जो धन-मान तुच्छ मानतो आणि ज्याचा उद्देश केवळ शिष्याचे कल्याण करणे आहे, असाच व्यक्ती खरा गुरु असतो. त्यालाच शुद्ध मनाने शरण जाऊन आत्मज्ञानाचा मार्ग स्वीकारल्यास जीवनात मोक्ष आणि आनंदाची प्राप्ती निश्चित होते. संत सेना महाराजांनी सांगितलेला हा मार्ग आजही तितकाच प्रासंगिक आणि उपयुक्त आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-22.09.2025-सोमवार.
===========================================