पंचरात्रोत्सवमाचा शुभारंभ - भक्ती, ज्ञान आणि वैष्णव साधना-२७ सप्टेंबर २०२५-1-

[Atul Kaviraje]

पंचरात्रौत्सवIरंभ-

मराठी लेख: पंचरात्रोत्सवमाचा शुभारंभ - भक्ती, ज्ञान आणि वैष्णव साधना-

दिनांक: २७ सप्टेंबर २०२५ (शनिवार) 🗓�
पर्व: पंचरात्रोत्सवमाचा शुभारंभ 🎉
विशेष: आश्विन शुक्ल पंचमी (नवरात्रीचा पाचवा दिवस - स्कंदमाता)

२७ सप्टेंबर २०२५ चा पवित्र दिवस, जेव्हा आश्विन शुक्ल पंचमी तिथी आहे आणि शारदीय नवरात्रीचा पाचवा दिवस आहे, तेव्हा अनेक वैष्णव मंदिरांमध्ये पंचरात्रोत्सवमाच्या शुभारंभाचा साक्षीदार बनेल। पंचरात्र आगमांवर आधारित हा उत्सव पाच दिवस (किंवा पाच रात्री) चालतो आणि तो भगवान विष्णूच्या ॐ विविध स्वरूपांच्या आराधनेचा महासमर्पणाचा काळ आहे। 'पंचरात्र' चा शाब्दिक अर्थ आहे 'पाच रात्री'—जो अनिरुद्ध, प्रद्युम्न, संकर्षण, वासुदेव आणि नारायण—या पाच स्वरूपांच्या उपासनेचे प्रतीक आहे। हा उत्सव आपल्याला ज्ञान, वैराग्य आणि समर्पण मार्गावर चालण्याची प्रेरणा देतो।

1. पंचरात्रोत्सवम: अर्थ आणि सिद्धांत
1.1. शाब्दिक अर्थ आणि दिव्यता:

पंच (पाच) + रात्र (रात्र/काळ): हे पाच मूलभूत सिद्धांत—सत्य, अहिंसा, ब्रह्मचर्य, अपरिग्रह आणि अस्तेय—पाच रात्रींमध्ये शिकण्याची आध्यात्मिक प्रक्रिया आहे।

हा उत्सव आपल्याला अज्ञानाच्या पाच रात्रींमधून (मोह, मद, मत्सर, अहंकार, काम) बाहेर पडून दिव्य प्रकाशाकडे जाण्याची संधी देतो। ✨

1.2. आगमांचे महत्त्व:

पंचरात्र आगम वैष्णव संप्रदायाच्या मुख्य आधारांपैकी एक आहेत, जे वैखानस आगमासोबत पूजा, उत्सव आणि मंदिर बांधणीचे नियम सांगतात।

या पाच दिवसांच्या उपासनेने मोक्ष प्राप्त होतो, असा विश्वास आहे। 💫

2. २७ सप्टेंबर (पंचमी) चा आध्यात्मिक संगम
2.1. नवरात्रीचा पाचवा दिवस:

या दिवशी माता स्कंदमातेची 🐯 पूजा होते, जी शक्ती आणि मातृत्व चे प्रतीक आहे।

वैष्णव उत्सवाचा आरंभ आणि शक्तीची पूजा यांचा संगम हे दर्शवितो की भक्ती आणि शक्ती एकमेकांचे पूरक आहेत।

2.2. शुभ मुहूर्त आणि ग्रह स्थिती:

पंचांगानुसार, हा दिवस शुभता आणि सकारात्मक ऊर्जेने भरलेला आहे।

पंचमी तिथीवर कोणत्याही शुभ कार्याचा किंवा व्रताचा आरंभ करणे विशेष फलदायी मानले जाते। 🗓�

3. पंचरात्रातील प्रमुख विधी
3.1. यज्ञ आणि होम:

उत्सवादरम्यान यज्ञ आणि होमाचे विशेष आयोजन केले जाते, ज्यामध्ये विष्णू सहस्त्रनाम आणि इतर वैदिक मंत्रांनी आहुती दिल्या जातात। 🔥

3.2. अभिषेक आणि शृंगार:

पाचही दिवस देवाच्या मूर्तींचा पञ्चामृत अभिषेक 🥛 केला जातो आणि त्यांना विविध प्रकारचे वस्त्र आणि आभूषणे परिधान केली जातात।

हे भक्तांना दिव्य सौंदर्याचे दर्शन घडवते। 👑

4. वैष्णव दर्शन आणि भक्तीचा सार
4.1. समर्पणाचा भाव:

पंचरात्रोत्सवम देवाला सर्वस्व समर्पित करण्याच्या भावनेला पुष्टी देतो।

भक्त या दिवसात सात्विक जीवन जगतात आणि साधनेत लीन राहतात। 🙏

4.2. आचार्य परंपरा:

उत्सवादरम्यान श्रीवैष्णव आचार्यांचे प्रवचन आणि उपदेश होतात, जे भक्तांना भगवद्-भक्तीच्या गहन रहस्यांची माहिती देतात। 📚

5. सामाजिक समरसता आणि महाप्रसाद
5.1. सामुदायिक सेवा:

हा उत्सव भक्तांना सेवा आणि सहकार्याची संधी देतो, विशेषतः मंदिराच्या व्यवस्थेत आणि भक्तांसाठी महाप्रसादाची व्यवस्था करण्यात। 🤲

5.2. अन्नदान:

पाचही दिवस भक्तांसाठी सामुदायिक भोजन (अन्नदान) आयोजित केले जाते, जे भेदभाव रहित प्रेम आणि समानतेचा संदेश पसरवते। 🍚

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-27.09.2025-शनिवार.
===========================================