राष्ट्रीय अवसाद स्क्रीनिंग दिवस: मानसिक आरोग्य आणि जागरूकतेचा प्रकाश-1-🧠💡😔🤝

[Atul Kaviraje]

National Depression Screening Day-नॅशनल डिप्रेशन स्क्रीनिंग डे-आरोग्य-जागरूकता, मानसिक आरोग्य-

राष्ट्रीय अवसाद स्क्रीनिंग दिवस: मानसिक आरोग्य आणि जागरूकतेचा प्रकाश-

(तारीख: 09 ऑक्टोबर, 2025 - गुरुवार)

संक्षेप में इमोजी सारांश (Emoji Saaransh):
🧠💡😔🤝💖 (मेंदू/मानसिक आरोग्य, जागरूकता, नैराश्य, मदत, प्रेम)

लेखाचा प्रारंभ: मौन तोडा, मदत मागा
आज, 09 ऑक्टोबर 2025 रोजी, आपण राष्ट्रीय अवसाद स्क्रीनिंग दिवस (National Depression Screening Day) साजरा करत आहोत. शारीरिक आरोग्याप्रमाणेच मानसिक आरोग्य देखील तितकेच महत्त्वाचे आहे, याची आठवण हा दिवस करून देतो. अवसाद (Depression) हा एक गंभीर आणि सामान्य मानसिक आजार आहे, जो जगभरातील लाखो लोकांना प्रभावित करतो. या दिवसाचा मुख्य उद्देश नैराश्याच्या लक्षणांबद्दल जागरूकता वाढवणे, स्क्रीनिंग (तपासणी) चे महत्त्व समजावून सांगणे आणि या आजाराशी जोडलेले कलंक (Stigma) दूर करणे आहे. स्क्रीनिंग ही नैराश्य ओळखण्याच्या दिशेने पहिले आणि सर्वात महत्त्वाचे पाऊल आहे.

10 प्रमुख मुद्दे (Major Points) आणि उप-मुद्दे (Sub-Points)

1. दिवसाचा उद्देश आणि इतिहास
स्थापना: राष्ट्रीय नैराश्य स्क्रीनिंग दिनाची सुरुवात 1990 मध्ये अमेरिकेत स्क्रीनिंग फॉर मेंटल हेल्थ (Screening for Mental Health) नावाच्या उपक्रमाद्वारे झाली.

ध्येय: लोकांना विनामूल्य, गोपनीय आणि ऑनलाइन/प्रत्यक्ष नैराश्य मूल्यांकन साधने उपलब्ध करून देणे, हे त्याचे मुख्य उद्दिष्ट आहे.

2. नैराश्य: एक जागतिक आव्हान
व्यापकता: जागतिक आरोग्य संघटनेनुसार (WHO), नैराश्य हे जगातील अपंगत्वाच्या (Disability) प्रमुख कारणांपैकी एक आहे.

लक्षणे न ओळखणे: लोक अनेकदा याला फक्त उदास वाटणे म्हणून दुर्लक्षित करतात, ज्यामुळे उपचारात विलंब होतो.

3. स्क्रीनिंगचे महत्त्व
लवकर ओळख: स्क्रीनिंग (उदा. PHQ-9) ही एक सोपी प्रश्नावली आहे जी नैराश्याची लक्षणे लवकर ओळखण्यास मदत करते, ज्यामुळे वेळेवर उपचार सुरू होऊ शकतो.

पहिले पाऊल: ही तपासणी कोणत्याही आजाराचे अंतिम निदान नाही, परंतु व्यक्तीला व्यावसायिक मदत घेण्यासाठी प्रवृत्त करण्याचे हे पहिले पाऊल आहे.

4. नैराश्याची मुख्य लक्षणे (उदाहरणासह)
उदा. भावनिक: दीर्घकाळ टिकणारी उदासी, निराशा, किंवा ज्या कामांमध्ये पूर्वी आनंद वाटायचा त्यात रस कमी होणे (Anhedonia).

उदा. शारीरिक: झोप किंवा भूक लागण्यात बदल, खूप थकवा जाणवणे, किंवा कोणतेही शारीरिक कारण नसताना शरीरात वेदना होणे.

उदा. संज्ञानात्मक: लक्ष केंद्रित करण्यात अडचण आणि आत्महत्येचे विचार येणे.

5. नैराश्याशी जोडलेला कलंक (Stigma)
आव्हान: भारतसह अनेक समाजांमध्ये, मानसिक आरोग्याच्या समस्यांना दुर्बळता किंवा चारित्र्याचा दोष मानले जाते.

निवारण: हा दिवस लोकांना त्यांच्या मानसिक आरोग्याच्या समस्यांबद्दल खुलेपणाने बोलण्यास आणि भेदभाव संपवण्यास प्रोत्साहित करतो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-09.10.2025-गुरुवार.
===========================================