नवीन पटनायक – १६ ऑक्टोबर १९४६ -ओडिशाचे मुख्यमंत्री, राजकारणी.-1-

[Atul Kaviraje]

नवीन पटनायक – १६ ऑक्टोबर १९४६ -ओडिशाचे मुख्यमंत्री, राजकारणी.-

नवीन पटनायक: ओडिशाच्या विकासाचा शिल्पकार - एक विवेचनपर प्रवास-

📅 दिनांक: १६ ऑक्टोबर
🌟 व्यक्तिमत्त्व: नवीन पटनायक (जन्म: १६ ऑक्टोबर १९४६)
🏛� भूमिका: ओडिशाचे मुख्यमंत्री, राजकारणी.

🌸 लेख - संपूर्ण माहिती व विश्लेषण 🌸
१. प्रस्तावना (Introduction)
भारतीय राजकारणातील एक शांत, संयमी आणि अत्यंत प्रभावी व्यक्तिमत्त्व म्हणून नवीन पटनायक यांचे नाव घेतले जाते. १६ ऑक्टोबर १९४६ रोजी जन्मलेले नवीन बाबू हे केवळ ओडिशाचे मुख्यमंत्रीच नाहीत, तर गेली अनेक वर्षे राज्याच्या विकासाचे प्रतीक बनले आहेत. त्यांच्या नेतृत्वाखाली ओडिशाने अनेक क्षेत्रात अभूतपूर्व प्रगती केली आहे. हा लेख त्यांच्या जीवनप्रवासाचे, त्यांच्या राजकीय विचारसरणीचे आणि ओडिशाच्या विकासात त्यांनी दिलेल्या योगदानाचे सखोल विश्लेषण करतो.

२. एका दृष्टिक्षेपात: नवीन पटनायक (Naveen Patnaik: At a Glance)

(कल्पित चित्र: नवीन पटनायक यांचे शांत आणि गंभीर छायाचित्र)

पैलू   माहिती
पूर्ण नाव   नवीन पटनायक
जन्मदिनांक   १६ ऑक्टोबर १९४६
जन्मस्थळ   कटक, ओडिशा
कार्यक्षेत्र   राजकारण, लेखक
राजकीय पक्ष   बिजू जनता दल (BJD)
प्रमुख यश   सलग पाचवेळा मुख्यमंत्रीपद (१९९९ पासून)

Export to Sheets
३. राजकीय प्रवासाची सुरुवात: वडिलांचा वारसा
नवीन पटनायक यांचा राजकारणात प्रवेश आकस्मिक होता. त्यांचे वडील बिजू पटनायक हे ओडिशाचे एक मोठे नेते आणि माजी मुख्यमंत्री होते. त्यांच्या निधनानंतर, १९९७ मध्ये नवीन पटनायक यांनी वडिलांचा राजकीय वारसा पुढे नेण्याचा निर्णय घेतला.

संदर्भ: १९९७ मध्ये त्यांनी अस्का मतदारसंघातून लोकसभेची पोटनिवडणूक जिंकली.

विश्लेषण: लेखक आणि कला प्रेमी असलेल्या नवीन बाबूंचा हा निर्णय अनेकांना आश्चर्यचकित करणारा होता, पण त्यांनी नंतर आपल्या राजकीय क्षमतेची ओळख जगाला करून दिली.

४. बिजू जनता दलाची स्थापना आणि मुख्यमंत्रिपद
१९९७ मध्येच त्यांनी 'बिजू जनता दल' (BJD) या नवीन राजकीय पक्षाची स्थापना केली. १९९९ साली ओडिशावर आलेल्या महाभयंकर चक्रीवादळाने राज्याची मोठी हानी झाली, आणि तेव्हाच्या सरकारवर जनतेचा रोष होता. याच पार्श्वभूमीवर, २००० साली झालेल्या विधानसभा निवडणुकीत बीजेडीने विजय मिळवला आणि नवीन पटनायक पहिल्यांदा मुख्यमंत्री बनले.

ऐतिहासिक घटना: १९९९ च्या ओडिशा महाचक्रीवादळाने (Odisha Super Cyclone) राज्याच्या राजकारणात मोठा बदल घडवून आणला.

विश्लेषण: शांत आणि साध्या स्वभावाच्या नवीन पटनायक यांच्यावर जनतेने विश्वास दाखवला.

५. विकासाचे मॉडेल: '५-टी' आणि प्रमुख योजना
नवीन पटनायक यांच्या सरकारने अनेक क्रांतिकारी योजना सुरू केल्या, ज्यामुळे ओडिशाच्या विकासाला गती मिळाली.

'५-टी' (5T) शासन प्रणाली: या प्रणालीचे उद्दिष्ट पारदर्शकता (Transparency), टीमवर्क (Teamwork), तंत्रज्ञान (Technology), परिवर्तन (Transformation) आणि वेळेत काम (Time) आहे.

प्रमुख योजना:

बीजू स्वास्थ्य कल्याण योजना (Biju Swasthya Kalyan Yojana): लोकांना मोफत आरोग्य सेवा पुरवण्यासाठी ही योजना सुरू करण्यात आली. 🏥

ओडिशा मिलियन्स मिशन (Odisha Millet Mission): शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढवण्यासाठी मिलेटच्या (भरड धान्य) उत्पादनाला प्रोत्साहन दिले. 🌾

ओडिशाचे क्रीडा केंद्र बनवणे: कलिंगा स्टेडियममध्ये हॉकी विश्वचषक आयोजित करून ओडिशाला खेळाच्या नकाशावर आणले. 🏒

उदाहरण: पुरी येथील श्री जगन्नाथ मंदिराच्या विकासासाठी सुरू केलेले 'श्री मंदिर परिक्रमा प्रकल्प' हे त्यांच्या दूरदृष्टीचे उत्तम उदाहरण आहे.

६. आपत्ती व्यवस्थापन: एक जागतिक आदर्श
ओडिशा हे चक्रीवादळांना वारंवार तोंड देणारे राज्य आहे. नवीन पटनायक यांच्या सरकारने प्रभावी आपत्ती व्यवस्थापन प्रणाली विकसित केली आहे.

उल्लेखनीय कामगिरी: २०१३ मध्ये आलेल्या 'फैलिन' (Phailin) चक्रीवादळाच्या वेळी हजारो लोकांचे प्राण वाचवून त्यांनी जागतिक स्तरावर कौतुक मिळवले.

विश्लेषण: त्यांच्या नेतृत्वाखाली ओडिशाने 'जीरो कॅज्युअल्टी' (Zero Casualty) म्हणजेच प्राणहानी शून्य करण्याचे लक्ष्य ठेवले, जे त्यांनी अनेकदा साध्य करून दाखवले. 🌪�🛡�

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-16.10.2025-गुरुवार.
===========================================