श्री धन्वंतरी जयंती: आरोग्य आणि समृद्धीचा अमृतोत्सव-1-

[Atul Kaviraje]

श्री धन्वंतरी जयंती-

मराठी लेख - श्री धन्वंतरी जयंती: आरोग्य आणि समृद्धीचा अमृतोत्सव-

दिनांक: 18 ऑक्टोबर, 2025 - शनिवार

श्री धन्वंतरी जयंती 🎉, ज्याला धनतेरस किंवा धनत्रयोदशी असेही म्हणतात, दिवाळीच्या पाच दिवसीय महाउत्सवाचा पहिला दिवस आहे. हा दिवस केवळ धनाच्या देवी माता लक्ष्मी 💵 आणि धनाच्या देवता कुबेर यांच्या पूजनासाठी समर्पित नाही, तर हा विशेषतः आरोग्याचे देवता भगवान धन्वंतरी ⚕️ यांच्या प्रगटण्याचा उत्सव आहे, जे आपल्या हातात अमृत कलश घेऊन आले होते.
हा सण आपल्याला शिकवतो की 'पहिले सुख निरोगी काया' आहे, आणि आरोग्य हेच सर्वात मोठे धन आहे.

लेखाचा विवेचनपरक आणि विस्तृत तपशील (10 प्रमुख मुद्दे)

1. धन्वंतरी जयंतीचा उगम आणि पौराणिक कथा 🌊

समुद्र मंथन: कार्तिक कृष्ण त्रयोदशीला क्षीरसागराच्या मंथनातून भगवान धन्वंतरी अमृताचा कलश 🏺 घेऊन प्रकट झाले, त्या शुभ क्षणाचे स्मरण हा दिवस करतो.

विष्णूचा अंश: धन्वंतरी हे भगवान विष्णूंचा सोळावा अंश अवतार मानले जातात. रोग आणि मृत्यूपासून मुक्ती मिळवण्याच्या उद्देशाने त्यांचा जन्म झाला.

आरोग्याचे दाता: त्यांनीच जगाला आयुर्वेदाचे ज्ञान दिले, म्हणून त्यांना आयुर्वेदाचे जनक 🌿 आणि देवांचे वैद्य (देव चिकित्सक) म्हटले जाते.

2. धन्वंतरी स्वरूप आणि प्रतीक 🌟

चतुर्भुज रूप: भगवान धन्वंतरींचे स्वरूप मनमोहक आहे. ते चतुर्भुज (चार भुजांचे) आहेत, ज्यांच्या हातात अमृत कलश 🏺, शंख 🐚, चक्र ☸️, आणि जडी-बुटी (किंवा जलौका) असतात.

पिवळी आभा: त्यांचे शरीर पिवळ्या रंगाच्या प्रभेने युक्त असते आणि ते पिवळी वस्त्रे परिधान करतात, जे आरोग्य आणि शुद्धतेचे प्रतीक आहे.

आयुर्वेदाचे प्रतीक: हातात असलेला कलश अमृत, दीर्घायुष्य आणि आरोग्याचे प्रतीक आहे, जो जीवनाच्या परम ध्येयाला दर्शवतो.

3. धन्वंतरी जयंती आणि धनतेरसचा संबंध ⚖️

आरोग्य आणि धन: या दिवशी धन्वंतरींच्या पूजेमुळे व्यक्ती निरोगी होते (आरोग्य धन), ज्यामुळे तो धन कमावण्यास आणि त्याचा उपभोग घेण्यास सक्षम होतो.

वस्तू खरेदीची परंपरा: धनतेरसवर नवीन भांडी, सोने, चांदी किंवा धातू 🔑 खरेदी करणे शुभ मानले जाते, कारण अमृत कलश एका धातूच्या (पितळ/तांबे) भांड्यात होता. ही खरेदी 'तेरापट' समृद्धीचे प्रतीक आहे.

यम दीप दान: त्रयोदशी तिथीला यमराजांसाठी 🕯� दीप दान करण्याचीही परंपरा आहे, ज्यामुळे अकाली मृत्यूची भीती संपते, हे देखील आरोग्याच्याच प्रार्थनेचे विस्तार आहे.

4. धन्वंतरी पूजनाची पद्धत आणि शुभ मुहूर्त 📿

शुभ काळ: धनतेरसची पूजा प्रदोष काळात (सूर्यास्तानंतर) करणे सर्वात शुभ मानले जाते. (प्रतीक: संध्याकाळ 🌇)

स्थापन: भगवान धन्वंतरींची मूर्ती किंवा चित्र उत्तर-पूर्व दिशेला स्थापित करावे.

षोडशोपचार पूजा: त्यांना रोली, अक्षत, पिवळी फुले 🌼, चंदन, धूप, दीप अर्पण करावे. विशेषतः त्यांना तुळशीचे पान 🍃 आणि गाईचे दूध/लोणीचा नैवेद्य दाखवला जातो.

5. विशेष मंत्र आणि स्तुतीचा जप 🕉�

आरोग्य मंत्र: उत्तम आरोग्य आणि दीर्घायुष्यासाठी या दिवशी धन्वंतरी मंत्राचा 108 वेळा जप करावा:

"ॐ नमो भगवते धन्वंतराय विष्णुरूपाय नमो नमः"

धन्वंतरी स्तोत्र/चालीसा: या दिवशी धन्वंतरी स्तोत्र किंवा चालीसाचे पठण केल्यास रोग-शोक दूर होतात आणि उत्पन्न-सौभाग्यात वाढ होते.

ध्यान: पूजा करताना आपले तोंड ईशान्य (उत्तर-पूर्व), पूर्व किंवा उत्तर दिशेकडे ठेवावे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-18.10.2025-शनिवार.
===========================================