संत सेना महाराज-एका स्वधर्म विचार। धंदा करी दोन प्रहर-2-

[Atul Kaviraje]

                        "संत चरित्र"
                       ------------

        संत सेना महाराज-

🔑 कडवा २: शुद्धी आणि नामसंकीर्तन

"करुनिया स्नान।
मुखी जपे नारायण।
मागुती न जाण।
शिवू नये धोकटी ॥"

विवेचन:

'करुनिया स्नान' — स्नानाने शरीर शुद्ध होते,
आणि धार्मिक कार्यासाठी ही शारीरिक शुद्धता आवश्यक मानली जाते.

स्नान करून देवाचे नामस्मरण करावे,
कारण देवाची भक्ती करण्यापूर्वी चित्ताच्या शुद्धीसोबत
शारीरिक शुद्धीही महत्त्वाची आहे.

'मुखी जपे नारायण' — हा या अभंगाचा मुख्य विषय आहे - नामसंकीर्तन.
व्यवसायाच्या मर्यादित वेळेनंतर उरलेला सर्व वेळ
परमेश्वराच्या नामस्मरणात घालवावा.

उदाहरण:
सकाळी ६ वाजता उठून, स्नान करून, ६ ते १२ पर्यंत (दोन प्रहर) आपला व्यवसाय करावा.
त्यानंतर उर्वरित वेळ (दुपार १२ ते रात्री झोपेपर्यंत) केवळ
नारायण (विठ्ठल, राम, कृष्ण) याचे नामस्मरण करावे.

भावार्थ:
नामस्मरण हा सर्वात सोपा आणि प्रभावी भक्तियोग आहे.
नामजपाने मन हळूहळू विषय-विकारांपासून दूर होते
आणि चित्ताला शांती मिळते.

'मागुती न जाण। शिवू नये धोकटी' —
'धोकटी' हे संत सेना महाराजांच्या व्यवसायाचे (न्हावी) प्रतीक आहे.
'धोकटी शिवू नये' म्हणजे पुन्हा आपल्या व्यवसायाच्या साधनांना
(आणि पर्यायाने सांसारिक मोहाला) स्पर्श करू नये.

सखोल अर्थ:
एकदा काम संपल्यावर, त्या कामाचा विचार पुन्हा दिवसभर मनात आणू नका.
याचा अर्थ असा की, कामातून मिळालेल्या धनाचा किंवा नफ्याचा विचार करत बसू नका.

शरीराने काम केले, पण मनाने भगवंताचे चिंतन सुरू ठेवा —
म्हणजेच, कर्माला गौण स्थान देऊन भक्तीला प्राधान्य द्या.

🌼 समारोप आणि निष्कर्ष (Samarop ani Nishkarsha Sahit)

समारोप:
संत सेना महाराजांचा हा अभंग सामान्य माणसाला एक स्पष्ट जीवनपद्धती देतो.
त्यांनी सांगितलेला मार्ग 'प्रवृत्तिपर (संसार करणे)' आणि
'निवृत्तिपर (भक्ती करणे)' या दोन्हींचा संगम आहे.

परमार्थ करण्यासाठी हिमालयात जाण्याची किंवा सर्वस्वाचा त्याग करण्याची गरज नाही.
तुम्ही तुमच्या घरात, तुमच्या व्यवसायात राहूनही भगवंताला प्राप्त करू शकता,
फक्त त्यासाठी वेळेचे योग्य नियोजन आणि मनाचा संयम आवश्यक आहे.

📜 निष्कर्ष (Summary / Inference):

या अभंगातून मिळणारा अंतिम निष्कर्ष पुढीलप्रमाणे आहे —

स्वधर्माचे पालन
→
गरजांपुरते मर्यादित कर्म
→
उर्वरित वेळात नामस्मरण
→
मनःशांती आणि भगवतप्राप्ती
स्वधर्माचे पालन→गरजांपुरते मर्यादित कर्म→उर्वरित वेळात नामस्मरण→मनःशांती आणि भगवतप्राप्ती

💫 जीवनाचा सार:

प्रपंचाला जितके आवश्यक आहे, तितकेच महत्त्व द्या
आणि उरलेले सर्व महत्त्व परमार्थाला द्या.

काम हे केवळ शरीर टिकवण्यासाठी आहे,
पण नाम हे आत्मा आणि जीवन सार्थक करण्यासाठी आहे.

दिवसातील फक्त दोन प्रहर (६ तास) जगा,
आणि उरलेला वेळ जगनियंत्याला (नारायणाला) द्या.

🌷 अभंगाचा संदेश:
"कर्म करा पण कर्मात अडकू नका;
नाम घ्या आणि त्यात विलीन व्हा."

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-31.10.2025-शुक्रवार.
===========================================