अक्षय नवमी (आवळा नवमी) - अनंत पुण्याचे पर्व-1-कलश 🏺, सोने/धन 💰, दान 🤲

[Atul Kaviraje]

अक्षय नवमी (आवळा नवमी) - अनंत पुण्याचे पर्व-

दिनांक: ३१ ऑक्टोबर, २०२५ (शुक्रवार) पर्व: अक्षय नवमी (कार्तिक शुक्ल नवमी) भाव: भक्तिमय, विवेचनात्मक, विस्तृत आणि दीर्घ लेख

🌳 प्रतीक/चिन्ह: आवळा वृक्ष 🌳, लक्ष्मी-नारायण 🕉�, कलश 🏺, सोने/धन 💰, दान 🤲

📜 विस्तृत आणि विवेचनात्मक लेख (Detailed and Analytical Article)
१. अक्षय नवमीचा परिचय आणि तिथीचे महत्त्व (Introduction and Significance) 🚩
अक्षय नवमी, ज्याला 'आवळा नवमी' असेही म्हणतात, कार्तिक महिन्याच्या शुक्ल पक्षातील नवमी तिथीला साजरा केला जाणारा एक अत्यंत पवित्र हिंदू सण आहे.

१.१. 'अक्षय' चा अर्थ: 'अक्षय' म्हणजे ज्याचा कधी क्षय (नाश) होत नाही. या दिवशी केलेल्या कोणत्याही शुभ कार्याचे (दान, पुण्य, पूजा) फळ 'अक्षय' असते, म्हणजेच ते फळ अनेक जन्मांपर्यंत मिळत राहते.

१.२. तिथीची गणना (२०२५): यावर्षी, नवमी तिथी ३० ऑक्टोबरला सकाळी १०:०६ वाजता सुरू होईल आणि ३१ ऑक्टोबरला सकाळी १०:०३ वाजता संपेल. उदय तिथीनुसार, हा सण ३१ ऑक्टोबर २०२५, शुक्रवार रोजी साजरा केला जाईल.

१.३. शुभ मुहूर्त: पूजेचा शुभ वेळ सकाळी ०६:३२ ते १०:०३ वाजेपर्यंत असेल.

२. आवळा वृक्षाच्या पूजेचे विशेष महत्त्व (Importance of Amla Tree Worship) 🌳
या सणाला 'आवळा नवमी' म्हणण्यामागे आवळा वृक्षाच्या पूजेचे विशेष महत्त्व आहे.

२.१. वृक्षात देवतांचा वास: पौराणिक मान्यतेनुसार, आवळ्याच्या वृक्षात ब्रह्मा, विष्णू आणि महेश (त्रिमूर्ती) यांचा वास असतो आणि हा वृक्ष भगवान विष्णूंना अत्यंत प्रिय आहे.

२.२. लक्ष्मी-नारायणाचा वास: कार्तिक शुक्ल नवमीच्या दिवशी, भगवान विष्णू आणि माता लक्ष्मी स्वतः आवळ्याच्या वृक्षावर निवास करतात, असे मानले जाते. त्यामुळे या वृक्षाची पूजा केल्याने दोघांची कृपा प्राप्त होते. (उदाहरण: फळे, फुले, धूप यांनी पूजा 🌼)

३. धार्मिक आणि पौराणिक आधार (Religious and Mythological Basis) 🕉�
अक्षय नवमीचा उल्लेख हिंदू शास्त्रे आणि पुराणांमध्ये आढळतो, ज्यामुळे त्याचे महत्त्व स्थापित होते.

३.१. सत्ययुगाचा आरंभ: काही मान्यतेनुसार, सत्ययुग (सतयुग) याच दिवशी सुरू झाले होते, म्हणून याला 'सत्या युगादी' असेही म्हणतात.

३.२. भगवान कृष्णाची लीला: ब्रज प्रदेशात अशी मान्यता आहे की भगवान श्रीकृष्णांनी याच दिवशी वृंदावन परिक्रमा पूर्ण केली होती, म्हणून ब्रजवासी या दिवशी परिक्रमा करतात. (उदाहरण: वृंदावन परिक्रमा 👣)

४. पूजा विधी आणि आवश्यक अनुष्ठान (Puja Rituals and Observances) 🌼
अक्षय नवमीला आवळ्याच्या वृक्षाच्या पूजेचा एक विशिष्ट क्रम असतो.

४.१. व्रत आणि संकल्प: भक्तजन सूर्योदयापूर्वी स्नान करून स्वच्छ वस्त्र परिधान करतात आणि व्रताचा संकल्प करतात.

४.२. आवळा वृक्षाची पूजा: वृक्षाच्या खोडाला मौली (कलावा) बांधून, हळद, कुंकू, तांदूळ आणि पाणी अर्पण केले जाते. तुपाचा दिवा लावून वृक्षाच्या सात किंवा १०८ प्रदक्षिणा केल्या जातात. (उदाहरण: प्रदक्षिणा 🔄)

४.३. वृक्षाखाली भोजन: पूजेनंतर त्याच वृक्षाखाली ब्राह्मण आणि कुटुंबासोबत बसून भोजन करण्याची प्रथा आहे. भोजनात आवळ्याचा वापर करणे शुभ मानले जाते.

५. दान-पुण्य आणि अक्षय फळाची प्राप्ती (Charity and Eternal Virtue) 💰
हा दिवस दान-पुण्यासाठी अत्यंत शुभ मानला जातो, ज्यामुळे 'अक्षय फळ' प्राप्त होते.

५.१. दानाचे महत्त्व: या दिवशी अन्न, वस्त्र, सोने आणि आवळ्याचे दान केल्यास अनेक जन्मांपर्यंत त्याचे फळ प्राप्त होते.

५.२. दारिद्र्याचा नाश: शास्त्रात सांगितले आहे की जो व्यक्ती या दिवशी निष्ठेने दान करतो, त्याच्या घरात कधीही दारिद्र्य येत नाही आणि धन-धान्याची कमतरता भासत नाही. (उदाहरण: धनाचा प्रवाह 🌊)

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-31.10.2025-शुक्रवार.
===========================================