चाणक्य नीति-तदहं संप्रवक्ष्यामि लोकानां हितकाम्यया-।।३।।-कविता

[Atul Kaviraje]

चाणक्य नीति प्रथम अध्याय -

तदहं संप्रवक्ष्यामि लोकानां हितकाम्यया ।
येन विज्ञानमात्रेण सर्वज्ञत्वं प्रपद्यते ।।३।।

🙏 दीर्घ मराठी कविता - चाणक्य नीती (प्रथम अध्याय - श्लोक ३) 🙏

मूळ श्लोक: तदहं संप्रवक्ष्यामि लोकानां हितकाम्यया । येन विज्ञानमात्रेण सर्वज्ञत्वं प्रपद्यते ।।३।।

💡 Short Meaning (छोटा अर्थ):
आचार्य चाणक्य म्हणतात की, मी लोकांच्या कल्याणाच्या (हिताच्या) इच्छेने ते (नीतीशास्त्र) व्यवस्थितपणे सांगण्यास सुरुवात करत आहे; ज्या ज्ञानाचे केवळ ग्रहण केल्याने मनुष्याला 'सर्वज्ञता' (व्यवहाराचे संपूर्ण ज्ञान) प्राप्त होते.

अर्थपूर्ण दीर्घ कविता (७ कडवी)

१. नीतीशास्त्राचा संकल्प 📝🚩

मी सांगतो आता, ते नीतीचे सार,
ज्याने दूर होई, जीवनातील अंधार;
लोकांच्या हिताची, बाळगून कामना,
हा ग्रंथ रचिला, ऐका वचनांना.

पदार्थ:
नीतीचे सार: नीतीचे मुख्य नियम/सिद्धान्त.
लोकांच्या हिताची कामना: लोकांचे कल्याण करण्याची इच्छा.

२. गुरुत्वाचा भार नाही ⚖️👑

हा केवळ सिद्धांत, किंवा पोथी नव्हे,
हा आहे मंत्र, जो जगण्याचा मार्ग दाखवे;
मी अहंकारातून, हे कार्य ना करितो,
जनतेच्या कल्याणा, माझा जीव झुरतो.

पदार्थ:
पोथी नव्हे: केवळ धार्मिक किंवा पुस्तकी ज्ञान नाही.
जनतेच्या कल्याणा माझा जीव झुरतो: लोकांचे हित साधण्याची तीव्र तळमळ.

३. ज्ञानाचे सामर्थ्य आणि स्वरूप 🧠💪

जे ज्ञान मी देतो, ते सामान्य नाही,
तेजस्वी ते आहे, ज्यास मोल नाही;
हे केवळ वाचूनी, अंतरी समजावे,
पुन्हा-पुन्हा त्याचा, अभ्यास करावे.

पदार्थ:
सामान्य नाही: अत्यंत महत्त्वाचे आणि विशेष आहे.
अंतरी समजावे: मनातून, हृदयापासून ग्रहण करावे.

४. विज्ञानमात्रेण सर्वज्ञता 🌟🔭

या नीती-शास्त्राने, ज्ञान जेव्हा मिळेल,
मानवाला तेव्हा, 'सर्वज्ञत्व' फळेल;
म्हणजे देवांसारखे, ज्ञान नव्हे प्राप्त,
परी व्यवहारी ज्ञान, होईल संपूर्ण व्याप्त.

पदार्थ:
विज्ञानमात्रेण: केवळ (हे) ज्ञान आत्मसात केल्याने.
सर्वज्ञत्वं फळेल: सर्वज्ञता (व्यवहारिक ज्ञान) प्राप्त होईल.

५. सर्वज्ञतेचा अर्थ काय? 🤔💡

सर्वज्ञ तो नव्हे, जो सगळे जाणे,
परी योग्य वेळी, जो नीट ओळखे प्राणा;
काय करावे, कोणास टाळावे, जाणे जो नर,
तोच व्यवहारी जगात, होई सर्वज्ञ स्थिर.

पदार्थ:
नीट ओळखे प्राणा: परिस्थितीचा आणि मानवी स्वभावाचा योग्य अंदाज घेतो.
सर्वज्ञ स्थिर: व्यवहारात संपूर्ण ज्ञान असलेला.

६. जीवनातील उदाहरणे 🧭🛤�

ज्याला या नीतीची, कला जमली,
त्याने संकटावरी, सहज मात केली;
मित्र-शत्रू त्याचा, क्षणभरात ओळखे,
पुढील परिणामांचा, अंदाज तो ठेवे.

पदार्थ:
कला जमली: नीतीचे ज्ञान अवगत झाले.
अंदाज तो ठेवे: दूरदृष्टीने भविष्यात काय होईल याचा अंदाज घेतो.

७. अंतिम विजय आणि निष्कर्ष 🏆🙌

म्हणूनी हे श्लोक, करा पाठ, कंठस्थ,
आयुष्याच्या रणांगणी, तुम्ही व्हाल यशवंत;
सर्वज्ञता ऐसी, जी बुद्धीला मिळाली,
त्याने जीवनाची, नौका पारी लावली.

पदार्थ:
कंठस्थ: मुखोद्गत, पाठ.
नौका पारी लावली: जीवनातील ध्येय साधले, यश प्राप्त केले.
EMOJI सारांश (Emoji Saransh)
हेतू आणि ध्येय: लोकांचे हित ❤️ + नीतीशास्त्र 📚 = मार्गदर्शन 🧭

चाणक्यांचा संकल्प: मी सांगतो 🗣� + व्यवस्थितपणे 👍 = नीतीज्ञान 👑

ज्ञानप्राप्तीचे फळ: ज्ञानमात्रेण 🧠 = सर्वज्ञता (Practical Wisdom) 🌟

अंतिम संदेश: ज्ञानाने सर्व संकटांवर विजय मिळवा! 🏆

--अतुल परब
--दिनांक-01.11.2025-शनिवार.
===========================================