भारतातील स्थलांतर: आव्हाने आणि संधी-2-🚶‍♂️🏗️

[Atul Kaviraje]

(मराठी लेख: भारतातील स्थलांतर: आव्हाने आणि संधी)

स्थलांतर: बदलत्या भारताचा सामाजिक-आर्थिक आरसा-

गंतव्यस्थानांवर (नवीन ठिकाणे) परिणाम (Gantavyasthana var Parinam) 🏙�
सकारात्मक परिणाम (Sakarathmak Parinam):
श्रम पुरवठा (Shram Purvatha): उद्योग आणि बांधकाम क्षेत्रासाठी स्वस्त आणि सहज उपलब्ध होणारी श्रमशक्ति.
नकारात्मक परिणाम (Nakarathmak Parinam):
पायाभूत सुविधांवर ताण (Payabhut Suvidha Var Taan): पाणी, वीज, वाहतूक आणि आरोग्य सेवांवर ताण.
लोकसंख्येच्या घनतेत (Population Density) वाढ आणि पर्यावरणीय प्रदूषण.

महिला स्थलांतर: अदृश्य आव्हाने (Mahila Sthalantar: Adrushya Aahvane) 👩�🔬
कारण: विवाहानंतर (विवाह स्थलांतर) सर्वात सामान्य कारण, किंवा पतीसोबत कामाच्या शोधात जाणे.
आव्हाने: रोजगाराच्या संधींचा अभाव, कामाच्या ठिकाणी शोषण आणि आरोग्य सुविधांची मर्यादित उपलब्धता.

सरकारी धोरणे आणि योजना (Sarkari Dhorane ani Yojana) 📜
आव्हान: भारतात स्थलांतरितांसाठी कोणतेही एकात्मिक आणि व्यापक धोरण (Integrated Policy) नाही.
प्रयत्न:
वन नेशन वन रेशन कार्ड (ONORC): स्थलांतरितांना देशात कुठेही रेशन मिळवण्याची सुविधा. 🍚

कोविड-19 आणि स्थलांतर संकट (COVID-19 ani Sthalantar Sankat) 🦠
संकट: अचानक लॉकडाऊनमुळे स्थलांतरितांना सर्वात जास्त फटका बसला, ज्यामुळे त्यांच्यासमोर वाहतूक, अन्न आणि रोजगाराचे गंभीर संकट उभे राहिले.
शिकवण (Shikavan): या संकटाने स्थलांतरितांची दयनीय स्थिती आणि त्यांच्यासाठी मजबूत सामाजिक सुरक्षा जाळ्याची (Social Safety Net) तातडीची गरज अधोरेखित केली.

पुढील वाटचाल आणि संधी (Pudhli Vatchal ani Sandhi) ✨
स्थलांतराला 'विकासाचे इंजिन' मानणे: स्थलांतरितांना केवळ 'समस्या' न मानता, आर्थिक विकासात योगदान देणारे 'मानवी भांडवल' (Human Capital) मानणे.
समावेशक धोरणे (Samaveshak Dhorane): शिक्षण, आरोग्य आणि सामाजिक सुरक्षा स्थलांतरितांसाठी सुलभ करणे. 🛠�

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-24.10.2025-शुक्रवार.
===========================================