कबीर दास-सुख में सुमिरन ना किया, दु:ख में किया याद-॥७॥-1-

[Atul Kaviraje]

कबीर दास जी के दोहे-

सुख में सुमिरन ना किया, दु:ख में किया याद।
कह कबीर ता दास की, कौन सुने फरियाद॥७॥

भावार्थ- कबीर दास जी कहते हैं जब मनुष्य के जीवन में सुख आता हैं, तब वो ईश्वर को याद नहीं करता लेकिन जैसे ही दुःख आता हैं, वो दौड़ा दौड़ा ईश्वर के चरणों में आ जाता हैं। फिर आप ही बताये कि ऐसे भक्त की पीड़ा को कौन सुनेगा।

🙏 संत कबीरदास जी यांचा दोहा - दोहा क्रमांक ७ 🙏

📜 दोहा

सुख में सुमिरन ना किया, दु:ख में किया याद।
कह कबीर ता दास की, कौन सुने फरियाद॥७॥

✨ दोह्याचा सखोल भावार्थ (Sakhol Bhavarth)

संत कबीरदास जी या दोह्यात मानवी मनाच्या स्वार्थी आणि संधीसाधू वृत्तीवर मार्मिक टीका करतात.

मूळ उपदेश: परमेश्वराचे नामस्मरण हे केवळ दु:खातच नव्हे, तर सुखातही तितकेच आवश्यक आहे.
मानवी प्रवृत्ती: जेव्हा मनुष्य सुखी असतो, तेव्हा त्याला देवाचे स्मरण होत नाही; तो सर्व श्रेय स्वतःला देतो आणि आनंदात मग्न होतो.
दु:खातील आठवण: जेव्हा संकटे येतात किंवा दु:ख येते, तेव्हाच त्याला देवाची आठवण होते आणि तो देवाला आळवतो.
कबीरांचा प्रश्न: कबीर म्हणतात की, जो भक्त (दास) केवळ स्वार्थासाठी (दुःखात) देवाला आठवतो आणि सुखात विसरतो, त्याच्या विनवण्या (फरियाद) देव तरी का ऐकेल?

या दोह्याचा गाभा हा नामस्मरणातील सातत्य (Consistency in Devotion) आणि निःस्वार्थ प्रेम (Selfless Love) यावर आधारित आहे.
देवाला केवळ 'उपयोगी वस्तू' मानू नका, तर त्याला जीवनाचा आधार माना.

📜 प्रत्येक ओळीचा अर्थ आणि विस्तृत विवेचन

ओळ १: सुख में सुमिरन ना किया

शब्द अर्थ
सुख में – सुखाच्या काळात, आनंदात.
सुमिरन – स्मरण, नामस्मरण, देवाचे चिंतन.
ना किया – केले नाही.

👉 विस्तृत विवेचन (Vistrut Vivechan)

या ओळीत कबीरदास मानवाच्या सामान्य वृत्तीवर बोट ठेवतात.
जेव्हा मनुष्याच्या जीवनात सर्वकाही ठीक असते – आरोग्य, संपत्ती, यश आणि आनंद असतो –
तेव्हा तो 'मी कर्ता' (I am the doer) या अहंकाराने भरलेला असतो.
तो मानतो की हे यश त्याने स्वतःच्या बुद्धीने आणि प्रयत्नांनी मिळवले आहे.

सुखाच्या गर्दीत तो परमेश्वराला, ज्याने हे सुख दिले आहे, त्याला पूर्णपणे विसरतो.
देवाचे नामस्मरण करणे म्हणजे केवळ पूजा करणे नव्हे, तर कृतज्ञता व्यक्त करणे होय.
जेव्हा व्यक्ती सुखात कृतज्ञता विसरते, तेव्हा ती परमेश्वरापासून दूर जाते.

उदाहरण:
एखादा विद्यार्थी परीक्षेत चांगले गुण मिळवतो,
तेव्हा तो आपल्या परिश्रमाचा अभिमान बाळगतो आणि देवाचे आभार मानायला विसरतो.
हा अहंकारच त्याला ईश्वरापासून दूर नेतो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-05.11.2025-बुधवार.
===========================================