1912 - प्रजासत्ताक चीनचा जन्म-2-

[Atul Kaviraje]

1912 - The Birth of the Republic of China

The Republic of China was formally established after the Qing dynasty was overthrown in the Xinhai Revolution.

1912 - प्रजासत्ताक चीनचा जन्म-

📜 विस्तृत आणि विश्लेषणात्मक लेख (Detailed and Analytical Essay)
१. परिचय: एका नव्या पर्वाची पहाट 🌄
चीनच्या २,००० वर्षांच्या प्रदीर्घ राजेशाही परंपरेला पूर्णविराम देणारी घटना म्हणजे १९१२ मध्ये प्रजासत्ताक चीनची स्थापना. शिनहाई क्रांतीने (Xinhai Revolution, ज्याला १९११ ची क्रांती देखील म्हणतात) किंग (Qing) वंशाचा पराभव केला आणि चीनला आधुनिक लोकशाहीच्या दिशेने नेण्याचा प्रयत्न केला. हा केवळ सत्तापालट नव्हता, तर चीनच्या राजकीय, सामाजिक आणि सांस्कृतिक विचारांमध्ये झालेले मूलभूत परिवर्तन होते. डॉ. सुन यत-सेन हे या क्रांतीचे प्रेरणास्रोत मानले जातात.

२. किंग वंशाचा ऱ्हास (Decline of the Qing Dynasty) 📉
मुख्य मुद्दा: किंग वंश, जो १६४४ पासून चीनवर राज्य करत होता, १९ व्या शतकात अंतर्गत भ्रष्टाचार आणि बाह्य आक्रमणांमुळे पूर्णपणे कमकुवत झाला.
विश्लेषण:

२.१ अंतर्गत कमकुवतपणा: राजदरबारातील अनागोंदी, भ्रष्टाचार आणि नैसर्गिक आपत्तींमुळे जनतेमध्ये प्रचंड असंतोष होता. (उदा. बॉक्सर उठाव).

२.२ परदेशी शक्तींचा हस्तक्षेप: अफू युद्धे (Opium Wars) आणि विविध असमान करारांमुळे चीनला आपल्या सार्वभौमत्वाचा मोठा भाग पाश्चात्त्य आणि जपानी शक्तींना गमवावा लागला. या अपमानामुळे देशभक्तीची आणि बदलाची भावना तीव्र झाली.

३. शिनहाई क्रांतीची पार्श्वभूमी (Background of the Xinhai Revolution) 💡
मुख्य मुद्दा: क्रांतीची वैचारिक पायाभरणी डॉ. सुन यत-सेन यांनी केली, ज्यांनी चीनला एका मजबूत प्रजासत्ताकात रूपांतरित करण्याचे स्वप्न पाहिले.
विश्लेषण:

३.१ सुन यत-सेन यांचे तत्त्वज्ञान: त्यांनी 'सान मिन झुई' (San Min Zhuyi) म्हणजे 'लोकांची तीन तत्त्वे' (Three Principles of the People) मांडली:

राष्ट्रवाद (Minzu): मांचू (Qing) वंशाचे राज्य संपवून चिनी लोकांचे (Han) राष्ट्रीय सरकार स्थापन करणे.

लोकशाही (Minquan): नागरिकांचे अधिकार आणि संवैधानिक सरकार.

उपजीविका/समाजवाद (Minsheng): जमिनीचे पुनर्वितरण आणि सामाजिक कल्याण.

४. क्रांतीची ठिणगी: वुचांग उठाव (The Spark: Wuchang Uprising) 🔥
मुख्य मुद्दा: १० ऑक्टोबर १९११ रोजी झालेला वुचांग (Wuchang) येथील उठाव ही क्रांतीची निर्णायक सुरुवात होती.
विश्लेषण:

४.१ त्वरित कारण: किंग सरकारने रेल्वे मार्गांचे राष्ट्रीयीकरण करण्याचा निर्णय घेतला, ज्यामुळे स्थानिक गुंतवणूकदारांमध्ये आणि प्रांतांमध्ये मोठा संताप निर्माण झाला.

४.२ उठावाचा प्रसार: १०/१०/१९११ रोजी सैन्यातील एका तुकडीने विद्रोह केला. या उठावाला अनेक प्रांतांनी त्वरित पाठिंबा दिला, ज्यामुळे किंग वंशाचे नियंत्रण लगेच ढासळले. (संदर्भ: हा दिवस आजही तैवानमध्ये 'दुहेरी दहा दिवस' - Double Ten Day - म्हणून राष्ट्रीय दिवस म्हणून साजरा केला जातो. 🇹🇼)

५. प्रजासत्ताक चीनची औपचारिक स्थापना (Formal Establishment of ROC) 🥇
मुख्य मुद्दा: क्रांतीच्या यशामुळे अनेक प्रांतांनी किंग वंशापासून स्वतंत्र असल्याची घोषणा केली आणि एकत्र येऊन प्रजासत्ताक चीनची स्थापना केली.
विश्लेषण:

५.१ अंतरिम सरकार: ०१ जानेवारी १९१२ रोजी नानजिंग (Nanjing) येथे प्रजासत्ताक चीनचे (Republic of China - ROC) अंतरिम सरकार स्थापन झाले.

५.२ पहिले अध्यक्ष: डॉ. सुन यत-सेन यांनी पहिल्या अंतरिम अध्यक्षाची शपथ घेतली. हे केवळ चीनसाठीच नव्हे, तर आशियातील एका मोठ्या देशासाठी एक ऐतिहासिक पाऊल होते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-05.11.2025-बुधवार.
===========================================