📜 श्रीमद्भगवद्गीता - अध्याय २: सांख्ययोग - श्लोक-72-🌅 कविता-

[Atul Kaviraje]

📜 श्रीमद्भगवद्गीता - अध्याय २: सांख्ययोग - श्लोक-72-

एषा ब्राह्मी स्थितिः पार्थ नैनां प्राप्य विमुह्यति।
स्थित्वास्यामन्तकालेऽपि ब्रह्मनिर्वाणमृच्छति।।72।।

🙏 १. आरंभ (ब्राह्मी स्थितीचा परिचय)

🌅 कविता (Kavita):
हीच स्थिती 'ब्राह्मी' पाथार्, श्रीहरी बोलती,
चित्त शांत, सारे द्वंद्व, सत्य जाणती,
कामना, आसक्ती, अहंकार सोडून द्यावा,
स्थिर बुद्धीने मग शाश्वत राहावा.

मराठी अर्थ (Pratyek Padacha Arth):
हे पार्था (अर्जुना), भगवान श्रीकृष्ण सांगतात की, हीच ती ब्राह्मी स्थिती आहे.
या अवस्थेत चित्त पूर्णपणे शांत होते आणि मनुष्य जीवनातील सुख-दुःखासारखे सर्व द्वंद्व सोडून केवळ अंतिम सत्याला जाणतो.
या स्थितीला पोहोचण्यासाठी, सर्व प्रकारच्या इच्छा, आसक्ती आणि अहंकाराचा त्याग करणे आवश्यक आहे.
मग साधकाने स्थिर बुद्धीने त्या शाश्वत आत्मस्वरूपामध्ये स्थिर राहायला शिकावे.

इमोजी सारांश: 🧘�♀️✨🕊�

🛡� २. मोहातून मुक्ती (नैनां प्राप्य विमुह्यति)
🎶 कविता (Kavita):
हे ज्ञान लाभता, मोह कधी भोगावा,
अज्ञानाच्या गर्तेत तो कधी न जावा,
सत्य-असत्याची त्याला ओळख होते,
अंधार दूर होऊन प्रभा कवेत घेते.

मराठी अर्थ (Pratyek Padacha Arth):
आत्मज्ञानाची ही ब्राह्मी स्थिती एकदा प्राप्त झाली की, साधकाला पुन्हा कधीही संसाराचा मोह किंवा आकर्षण वाटत नाही.
अज्ञान, भ्रम आणि मायेच्या खोल दरीत तो पुन्हा कधीही जात नाही किंवा अडकत नाही.
त्याला काय सत्य आहे (आत्मा) आणि काय असत्य (देह/जग) आहे, याची पूर्णपणे स्पष्ट जाण होते.
त्याच्या मनातील अज्ञानाचा अंधार दूर होतो आणि आत्मज्ञानाचा तेजस्वी प्रकाश प्राप्त होतो.

इमोजी सारांश: 💡🚫🔗

🏞� ३. जीवनातील स्थिरता (शांत वृत्ती)
🎶 कविता (Kavita):
सुख-दुःखात मनी समभाव ठेवावा,
मान-अपमान सहज स्वीकारून घ्यावा,
संसाराचे खेळ सारे शांतपणे पाही,
स्थिरता ही त्याची कधी न जाई.

मराठी अर्थ (Pratyek Padacha Arth):
जीवनात कितीही सुख आले किंवा दुःख आले तरी साधक आपल्या मनात समभाव कायम राखतो.
मान (आदर) मिळाला काय किंवा अपमान (तिरस्कार) झाला काय, दोन्ही सहज स्वीकारतो.
जगातील सर्व घडामोडी आणि व्यवहार तो एका तटस्थ भावाने पाहतो.
जीवनातील कोणत्याही परिस्थितीत त्याची ही मानसिक स्थिरता ढळत नाही.

इमोजी सारांश: ⚖️😌🧘

⏳ ४. साधनेची कसोटी (अंतकाळ)
🎶 कविता (Kavita):
आयुष्याच्या अंती जेव्हा वेळ येई,
देह जर्जर झाला तरी बुद्धी न मोही,
या ब्राह्मी स्थितीत तो स्थिर राहतो,
अंतिम घटकेला आत्मा शांतीने पाहतो.

मराठी अर्थ (Pratyek Padacha Arth):
जेव्हा मानवी जीवनाचा शेवटचा क्षण अगदी जवळ येतो.
शरीर जरी थकले असेल, दुर्बळ झाले असेल किंवा वेदनांनी ग्रासले असेल, तरी बुद्धी विकारात पडत नाही.
साधक जीवनभर कमावलेल्या ब्राह्मी स्थितीत आत्मविश्वासाने स्थिर राहतो.
मरणाच्या निर्णायक क्षणाला तो आत्मा शांत वृत्तीने देहाचा त्याग पाहतो.

इमोजी सारांश: 🕰�💎🙏

🌌 ५. ब्रह्मनिर्वाण (मोक्ष)
🎶 कविता (Kavita):
अंती लाभे त्याला 'ब्रह्मनिर्वाण' थोर,
जन्म-मरणाचे बंधन तुटते कठोर,
तो परमात्म्याशी एकरूप होऊन जाई,
शाश्वत आनंदाची अनुभूती घेई.

मराठी अर्थ (Pratyek Padacha Arth):
या स्थिरतेच्या फळस्वरूप, त्याला सर्वात मोठे आणि पवित्र ब्रह्मनिर्वाण प्राप्त होते.
जन्म-मरणाचे कठोर चक्र कायमस्वरूपी संपुष्टात येते.
साधक स्वतःला परमात्म्यामध्ये विलीन करतो, जीव आणि ब्रह्म एकरूप होतात.
त्याला न संपणाऱ्या, शाश्वत आनंदाची आणि परम शांतीची अनुभूती होते.

इमोजी सारांश: 💫♾️🕉�

🎁 ६. फळाचे महत्त्व (प्रेरणा)
🎶 कविता (Kavita):
म्हणूनिया पार्था! ही स्थिती कमावा,
संसारी राहूनही योग जपावा,
मोक्षाचा हा उत्तम आणि सोपा मार्ग,
श्रीकृष्णाचे बोल हेच जीवन-सार्थ.

मराठी अर्थ (Pratyek Padacha Arth):
हे पार्था, तू तुझ्या प्रयत्नांनी ही ब्राह्मी स्थिती प्राप्त कर.
संसारात राहूनही, कर्म करत असताना निष्काम योग जपा.
सर्व बंधनातून मुक्ती मिळवण्याचा हा सर्वोत्तम मार्ग आहे.
भगवान श्रीकृष्णांचे हे बोल जीवनाचा खरा अर्थ आहेत.

इमोजी सारांश: ✅👑🧭

🚩 ७. उपसंहार (अंतिम घोष)
🎶 कविता (Kavita):
ब्राह्मी स्थितीत जगा आणि शांतीने मरा,
आत्मारामा! ब्रह्मरूप होऊन तरा,
स्थितप्रज्ञ व्हावे, हेच गीतेचे सार,
मुक्तीचे हे अंतिम आणि सुंदर द्वार!

मराठी अर्थ (Pratyek Padacha Arth):
ब्राह्मी स्थितीच्या शांततेत जीवन जगा आणि शांत वृत्तीने देह त्याग करा.
तू स्वतः ब्रह्मरूप हो आणि संसारसागरातून तरा.
स्थिर बुद्धीचा (स्थितप्रज्ञ) मनुष्य होणे, हेच गीतेचे मुख्य सार आहे.
ब्राह्मी स्थिती प्राप्त करणे हेच अंतिम मुक्तीचे पवित्र प्रवेशद्वार आहे.

इमोजी सारांश: 🚪🙏💖📝

📜 संक्षिप्त अर्थ (Short Meaning)
श्लोक-७२ मध्ये, भगवान श्रीकृष्ण दुसऱ्या अध्यायाच्या उपसंहारात सांगतात की,
अनासक्ती, ममत्व-अहंकाराचा त्याग आणि स्थिर बुद्धी युक्त ब्राह्मी स्थिती प्राप्त करणारा मनुष्य जीवनात पुन्हा मोहित होत नाही.
अंतकाळातही या स्थितीत स्थिर राहिल्यास, त्याला ब्रह्मनिर्वाण (मोक्ष) प्राप्त होते.
हीच मानवी जीवनाची अंतिम उपलब्धी आहे.

--अतुल परब
--दिनांक-06.11.2025-गुरुवार.
===========================================