तीसरा अध्यायः कर्मयोग-श्रीमद्भगवदगीता-🔱 कर्मयोग जिज्ञासा : अर्जुनाची द्विधा-🛣️

[Atul Kaviraje]

तीसरा अध्यायः कर्मयोग-श्रीमद्भगवदगीता-

अर्जुन उवाच-

ज्यायसी चेत्कर्मणस्ते मता बुद्धिर्जनार्दन।
तत्किं कर्मणि घोरे मां नियोजयसि केशव।।1।।

🔱 कर्मयोग जिज्ञासा : अर्जुनाची द्विधा (श्लोक १) 🔱

📜 "ज्यायसी चेत्कर्मणस्ते मता बुद्धिर्जनार्दन।
तत्किं कर्मणि घोरे मां नियोजयसि केशव।।१।।"

१. आरंभ (जिज्ञासा)

जनार्दना! तुम्हाला वंदन,
ज्ञानमार्ग जर श्रेष्ठ मानलात,
बुद्धी असे कर्माहून महान,
मग युद्धाचे का सूत्र मांडलात?

मराठी अर्थ (Meaning):
हे जनार्दना, जर तुम्ही बुद्धीला किंवा ज्ञानमार्गाला कर्मापेक्षा श्रेष्ठ मानत असाल,
तर मग मला या युद्धासारख्या कठीण कर्मात का प्रवृत्त करत आहात?

२. द्वैत आणि संभ्रम (Confusion)

एक कडे ज्ञान वैराग्य सांगावे,
दुसरी कडे 'युद्ध करी' कर्म वाटे,
मनामध्ये माझ्या संभ्रम माजले,
मार्ग कोणता निश्चित मला भेटे?

मराठी अर्थ (Meaning):
एका बाजूला तुम्ही ज्ञान आणि वैराग्य (कर्मत्याग) यांचा उपदेश करता,
आणि दुसऱ्या बाजूला 'युद्ध कर' असे सांगता.
यामुळे माझ्या मनात मोठा गोंधळ निर्माण झाला आहे.
माझ्यासाठी निश्चित आणि योग्य मार्ग कोणता, हे सांगा.

३. घोर कर्माची भीती (Fear of Action)

केशवा, हे कर्म आहे मोठे भयंकर,
बंधू-बांधवांना वधणे म्हणजे घोर पाप,
ज्ञानाने मिळते जर आत्मिक शांती,
कर्माचे मग कशाला सोसावे ताप?

मराठी अर्थ (Meaning):
हे केशवा, युद्धाचे हे कर्म खूप भयंकर आहे,
कारण यात स्वतःच्याच बांधवांना मारावे लागेल आणि हे मोठे पाप आहे.
जर आत्मिक शांती आणि मुक्ती ज्ञानाने मिळत असेल,
तर मग या दुःखदायक कर्माचे कष्ट कशासाठी सहन करायचे?

४. बुद्धीचे श्रेष्ठत्व (Supremacy of Intellect)

आपणच म्हणालात, बुद्धी देई मोक्ष,
तीच खरी जीवन जगण्याची युक्ती,
तर मग मला कर्मापासून दूर न्या,
देऊन टाका केवळ ज्ञानाची मुक्ती.

मराठी अर्थ (Meaning):
तुम्हीच सांगितले की समत्व-बुद्धी मोक्ष देते आणि तीच जीवन जगण्याची खरी कला आहे.
मग मला कर्मापासून दूर करून केवळ ज्ञानाचा (संन्यासाचा) मार्ग द्या.

५. शरणार्थी भाव (Surrender)

प्रभू, तुमचे बोल वाटतात मज गूढ,
जणू दोन मार्ग तुम्ही दाखविले एकाच क्षणी,
मी झालो आहे पूर्ण शरणागत,
निश्चित मार्ग सांगा, मी आहे तुमच्या चरणी.

मराठी अर्थ (Meaning):
हे प्रभू, तुमचे बोलणे मला रहस्यमय वाटत आहे,
जणू तुम्ही मला एकाच वेळी दोन वेगवेगळे मार्ग दाखवले आहेत.
मी आता तुमच्या चरणी पूर्णपणे शरण आलो आहे.
माझ्यासाठी कोणता मार्ग निश्चित आणि श्रेयस्कर आहे, ते स्पष्ट करून सांगा.

६. कर्माचे बंधन (Bondage of Action)

कर्म म्हणजे फळासाठी करणे धडपड,
त्यामुळे तर होतो जीवाचा बांधा,
मग त्या बंधनात पुन्हा का लोटता,
सोडा मला हा कर्माचा धंदा.

मराठी अर्थ (Meaning):
कर्म म्हणजे फळाच्या आशेने केलेली कृती, आणि याच कृतीमुळे जीव आत्मिक बंधनात अडकतो.
मग तुम्ही मला पुन्हा याच बंधनात का टाकत आहात?
मला हा कर्माचा व्यवहार (धंदा) सोडावासा वाटतो.

७. समारोप (Seeking Clarity)

हे मधुसूदन, तुमचा उद्देश कळू दे मला,
बुद्धी आणि कर्म यांचा अर्थ कोणता?
माझ्या कल्याणाचा निश्चित मार्ग दाखवा,
हीच विनंती, सांगा मज कर्म की शांतता?

मराठी अर्थ (Meaning):
हे मधुसूदना (श्रीकृष्णा), तुमचा खरा उद्देश आणि बुद्धी (ज्ञान) आणि कर्म यांचा योग्य अर्थ मला समजावून सांगा.
माझ्या कल्याणासाठी निश्चित मार्ग कोणता आहे,
कर्म करायचे की शांती (संन्यास) स्वीकरायची, हे स्पष्ट करा.

✨ EMOJI सारांश (EMOJI SARANSH) ✨
चरण (Phase)   भावना / संकल्पना (Feeling / Concept)   इमोजी (Emoji)

१   जिज्ञासा / प्रश्न   🤔❓
२   संभ्रम / गोंधळ   🌀🤯
३   युद्धाची भीती   ⚔️😰
४   ज्ञानाची अपेक्षा   🧘🏽�♂️💡
५   शरणागती / विनंती   🙏🏼👑
६   कर्मबंधनाचे भय   🔗⛓️
७   निश्चित मार्ग हवा   🛣�🎯

🌼 समाप्त — अर्जुनाची जिज्ञासा, कर्मयोगाच्या आरंभीचा आत्मसंवाद 🌼

--अतुल परब
--दिनांक-07.11.2025-शुक्रवार.
===========================================