1917 - बोल्शेविक क्रांतीला सुरुवात झाली-3-

[Atul Kaviraje]

1917 - The Bolshevik Revolution Begins

The Bolshevik Revolution began with the storming of the Winter Palace in Petrograd, leading to the overthrow of the Russian Provisional Government.

1917 - बोल्शेविक क्रांतीला सुरुवात झाली-

✍️ १० मुद्द्यांतून क्रांतीचे सविस्तर विवेचन (10-Point Detailed Analysis)

१. पार्श्वभूमी: स्फोट होण्यासाठी तयार झालेले रशिया 💥
सामाजिक विषमता: समाज मुख्यत: जमीनदार (अभिजन) आणि शेतकरी (बहुसंख्य गरीब) अशा दोन वर्गात विभागला गेला होता. शहरांतून उद्योग वाढले, पण कामगारांना अत्यंत हलाखीचे जीवन जगावे लागत होते.

झार निकोलस दुसऱ्याचे निरंकुश शासन: झार हा सर्वसत्ताधिश होता. लोकांना कोणतेही राजकीय हक्क नव्हते. लोकांची फिर्याद ऐकण्यासाठी कोणतीही संस्था कार्यरत नव्हती.

पहिले महायुद्धाचा परिणाम: रशिया या युद्धात सामील झाल्याने देशाची आर्थिक स्थिती कोसळली. लाखो सैनिक मृत्युमुखी पडले, अन्नधान्याची तुट पडली आणि नागरिकांचे अतूट दु:ख झाले.

२. १९०५ ची सरावक्रांती 🩸
१९०५ मध्ये झारच्या सैन्याने शांततेने निदर्शना करणाऱ्या निष्णात सैनिकांवर गोळीबार केला. यालाच "ब्लडी संडे" म्हणतात.

यामुळे जनतेमध्ये रोष निर्माण झाला आणि देशव्यापी संप झाले. झारने काही सुधारणांचे आश्वासन दिले, पण ते फक्त दिखाऊ होते. ही घटना १९१७ च्या मोठ्या स्फोटासाठी पेट्रोलाचे काम करून गेली.

३. फेब्रुवारी क्रांती (१९१७): राजेशाहीचा अंत 👑
१९१७ च्या फेब्रुवारीत अन्नाच्या तुटीने आणि युद्धाविरोधात निदर्शने सुरू झाली.

सैन्यानेही निदर्शकांना पाठिंबा दिला. यामुळे झार निकोलस दुसऱ्याला सिंहासन सोडावे लागले आणि रशियातील शतकानुशतके चाललेली राजेशाही संपुष्टात आली.

एक तात्पुरते सरकार स्थापन झाले, पण त्याने युद्ध चालूच ठेवले. हेच त्याच्या पाडावाचे मुख्य कारण ठरले.

४. लेनिन आणि बोल्शेविक पक्षाची भूमिका 🧠
व्लादिमीर लेनिन हा क्रांतीचा मुख्य सैद्धांतिक नेता होता. त्याने "शांती, जमीन आणि भाकरी" (Peace, Land, and Bread) हा अतिशय लोकप्रिय नारा दिला.

बोल्शेविक पक्ष हा एक कठोर शिस्तबद्ध आणि लहान पण उत्साही कार्यकर्त्यांचा गट होता. लेनिनचे नेतृत्व आणि ट्रॉट्स्कीची संघटनक्षमता यांच्या जोरावर हा पक्ष पुढे आला.

५. क्रांतीची तयारी: "सर्व सत्ता सोव्हिएत्सना" 📢
लेनिनने तात्पुरत्या सरकारविरुद्ध जनमत निर्माण केले. शहरांमध्ये आणि सैन्यात सोव्हिएत्स (मजुरांची परिषद) या संस्था निर्माण झाल्या होत्या.

बोल्शेविकांनी या सोव्हिएत्समध्ये आपले वर्चस्व वाढवले आणि "सर्व सत्ता सोव्हिएत्सना" हे ब्रीदवाक्य दिले. म्हणजे सत्ता निवडून आलेल्या लोकप्रतिनिधींकडेच असावी.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-06.11.2025-गुरुवार.
===========================================