2000 - 2000 च्या अमेरिकी अध्यक्षीय निवडणुकीला सुरुवात झाली--2-

[Atul Kaviraje]

2000 - The 2000 U.S. Presidential Election Begins

The contentious 2000 U.S. presidential election began with Florida as a key battleground, leading to a prolonged recount and the eventual Supreme Court decision in Bush v. Gore.

2000 - 2000 च्या अमेरिकी अध्यक्षीय निवडणुकीला सुरुवात झाली-

✍️ १० मुद्द्यांतून निवडणुकीचे सविस्तर विवेचन

१. पार्श्वभूमी: नवीन शतक, नवीन नेते 🇺🇸
क्लिंटन काळाचा शेवट: डेमोक्रॅटिक पक्षाचे अध्यक्ष बिल क्लिंटन यांनी दोन कार्यकाळ पूर्ण केले होते आणि ते तिसऱ्या कार्यकाळासाठी उभे राहू शकत नव्हते . त्यांच्या कारकिर्दीत देशाची आर्थिक परिस्थिती चांगली होती, पण मोनिका लेविंस्की प्रकरणामुळे त्यांची प्रतिमा खच्चून निघाली होती .

उमेदवारांची निवड: डेमोक्रॅटिक पक्षाने क्लिंटन यांचे उपाध्यक्ष अल गोर यांना उमेदवारी दिली, तर रिपब्लिकन पक्षाने टेक्सासचे गव्हर्नर जॉर्ज डब्ल्यू. बुश (माजी अध्यक्ष जॉर्ज एच. डब्ल्यू. बुश यांचे पुत्र) यांची उमेदवारी निश्चित केली .

प्रचाराचे मुद्दे: दोन्ही उमेदवारांनी कर कपात, सामाजिक सुरक्षा, आरोग्यसेवा यासारख्या घरगुती मुद्द्यांवर भर दिला. गोर यांनी क्लिंटनशी दूरच राहण्याचा प्रयत्न केला, तर बुश यांनी गोर यांच्या विश्वासार्हतेवर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले .

२. निवडणूक दिवस: इतिहास कोरला जातो 🗳�
७ नोव्हेंबर २०००: संपूर्ण अमेरिकेत मतदान झाले. बहुतांश राज्यांचे निकाल स्पष्ट झाले, पण फ्लोरिडा राज्याचा निकाल ठरत नव्हता .

मीडियाची चूक: सुरुवातीला मीडियाने फ्लोरिडा गोर यांच्या नावे जाहीर केले, नंतर ते मागे घेतले आणि बुश विजयी असल्याचे सांगितले. गोर यांनी बुश यांना पराभव स्वीकारल्याचा फोन केला, पण नंतर मतांमधील अत्यंत कमी अंतर पाहून त्यांनी हा पराभव मागे घेतला . ही एक अवर्णनीय परिस्थिती निर्माण झाली.

फ्लोरिडाचे महत्त्व: फ्लोरिडामध्ये २५ इलेक्टोरल वोट होते. ज्या उमेदवाराला किमान २७० इलेक्टोरल वोट मिळतात, तो अध्यक्षपदी निवडला जातो. फ्लोरिडा कोणाच्या ताब्यात जाईल, तोच अध्यक्ष होणार होता .

३. फ्लोरिडा संकट: मतांची मोजणी आणि अडचणी 🌴
अत्यंत कमी अंतर: सुरुवातीला बुश यांचे १,७८४ मतांनी आघाडीत होते. अंतर ०.५% पेक्षा कमी असल्याने फ्लोरिडा कायद्यानुसार यंत्राद्वारे स्वयंचलित पुनर्मोजणी (Automatic Recount) करण्यात आली. यानंतर बुशची आघाडी ३२७ मतांवर येऊन ठेपली .

हस्तमोजणीची मागणी: गोर यांनी चार डेमोक्रॅटिक बहुल्याच्या counties (वॉल्युशिया, पाम बीच, ब्रोवार्ड, मायमी-डेड) मध्ये हस्तमोजणी (Manual Recount) करण्याची मागणी केली .

'हँगिंग चॅड'चा प्रश्न: फ्लोरिडामध्ये मतदानासाठी पंच-कार्ड बॅलट वापरले जात होते. मतदाराने मतपत्रिकेवर छिद्र पाडायचे असते. पण काही मतपत्रिकांवर छिद्र पूर्णपणे पाडले नव्हते, त्यामुळे ते तुकडे लोंबत राहिले होते. यांनाच 'हँगिंग चॅड' किंवा 'प्रेग्नंट चॅड' म्हणतात . मतदाराचा हेतू काय आहे हे ठरवणे क्लिष्ट ठरले.

४. कायदेशीर लढाई: न्यायालयीन खेळ ⚖️
फ्लोरिडा सरकारची भूमिका: फ्लोरिडाचे तत्कालीन सचिव कॅथरिन हॅरिस (ज्या बुश यांच्या फ्लोरिडा प्रचार समितीत होत्या) यांनी मोजणीची अंतिम मुदत ठरवली आणि नंतर बुश यांचा विजय जाहीर केला .

फ्लोरिडा सुप्रीम कोर्ट: गोर यांनी कोर्टात याचिका दाखल केल्यानंतर, फ्लोरिडा सुप्रीम कोर्टाने हस्तमोजणी सुरू ठेवण्याचे आदेश दिले. शेवटी, ८ डिसेंबर रोजी कोर्टाने संपूर्ण राज्यातील सर्व 'अंडरवोट' मतपत्रिकांची हस्तमोजणी करण्याचा आदेश दिया .

सर्वोच्च न्यायालयात अपील: बुश यांच्या टीमने फ्लोरिडा सुप्रीम कोर्टाचा हा आदेश अमेरिकेच्या सर्वोच्च न्यायालयात धाडला. सर्वोच्च न्यायालयाने ९ डिसेंबर रोजी मोजणी थांबवण्याचा आदेश (Stay) दिला .

५. बुश वि. गोर: ऐतिहासिक निर्णय 👨�⚖️
सुनावणी आणि निर्णय: सर्वोच्च न्यायालयाने ११ डिसेंबर रोजी सुनावणी केली आणि फक्त एका दिवसात, १२ डिसेंबर रोजी, ऐतिहासिक निर्णय दिला .

५-४ निर्णय: न्यायालयाने ५-४ च्या बहुमताने हस्तमोजणी थांबवली. बहुमताने असे मत दिले की फ्लोरिडामध्ये सर्व counties मध्ये मतमोजणीसाठी एकसमान मानदंड नाहीत, त्यामुळे मतदारांच्या समान संरक्षणाच्या हक्काचे (Equal Protection Clause) उल्लंघन होते आहे .

सेफ हार्बर मुदत: न्यायालयाने हेही नमूद केले की संघीय कायद्यानुसार १२ डिसेंबर ही 'सेफ हार्बर'ची मुदत संपणार आहे आणि या मुदतीआधी एकसमान मानदंड लागू करून मोजणी पूर्ण करणे शक्य नाही .

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-07.11.2025-शुक्रवार.
===========================================