कर्मयोग-श्रीमद्भगवदगीता -व्यामिश्रेणेव वाक्येन बुद्धिं मोहयसीव मे-

[Atul Kaviraje]

तीसरा अध्यायः कर्मयोग-श्रीमद्भगवदगीता

व्यामिश्रेणेव वाक्येन बुद्धिं मोहयसीव मे।
तदेकं वद निश्चित्य येन श्रेयोऽहमाप्नुयाम्।।2।।

आप मिले हुए वचनों से मेरी बुद्धि को मानो मोहित कर रहे हैं | इसलिए उस एक बात को निश्चित करके कहिए जिससे मैं कल्याण को प्राप्त हो जाऊँ |(2)

🙏 श्रीमद्भगवद्गीता - तिसरा अध्याय (कर्मयोग) - श्लोक २ 🙏

हा श्लोक 'अर्जुन उवाच' (अर्जुनाने सांगितले) या श्रेणीतील असून,
तो भगवद्गीतेच्या तिसऱ्या अध्यायातील, जो 'कर्मयोग' म्हणून ओळखला जातो,
दुसरा श्लोक आहे.

🌸 श्लोक 🌸
व्यामिश्रेणेववाक्येनबुद्धिंमोहयसीवमे।तदेकंवदनिश्चित्ययेनश्रेयोऽहमाप्नुयाम्।।२।।
व्यामिश्रेणेववाक्येनबुद्धिंमोहयसीवमे।तदेकंवदनिश्चित्ययेनश्रेयोऽहमाप्नुयाम्।।२।।
🌼 SHLOK अर्थ (Pratyek SHLOKACHA Arth) 🌼

व्यामिश्रेण इव वाक्येन – (आपल्या) मिश्रित शब्दांनी किंवा दोन अर्थांनी भरलेल्या वाक्यांनी
(व्यामिश्र = मिसळलेले, संदिग्ध, संदिग्ध अर्थाचे).

बुद्धिं मोहयसि इव मे – माझी बुद्धी (मन) भ्रमित (गोंधळात टाकल्यासारखे) करत आहात.
(मोहयसि इव = मोहून टाकत आहात, गोंधळात पाडल्यासारखे).

तत् – ते (म्हणजे निश्चित मार्ग).
एकम् – एकच (असा मार्ग).

वद निश्चित्य – निश्चित करून सांगा.
येन – ज्याने (त्या निश्चित मार्गाने).

श्रेयः अहम् आप्नुयाम् – मला कल्याण (परम कल्याण, मोक्ष) प्राप्त होईल.

🌺 सरळ अर्थ 🌺

"आपल्या मिश्रित (संदिग्ध) बोलण्याने तुम्ही जणू माझी बुद्धीच गोंधळून टाकत आहात.
म्हणून, कृपा करून एकच असा निश्चित मार्ग सांगा,
ज्यायोगे मला परम कल्याण (श्रेय) प्राप्त होईल."

🌷 सखोल भावार्थ (Sakhol Bhavarth) 🌷

या श्लोकात, अर्जुन श्रीकृष्णाला त्याच्या पूर्वीच्या उपदेशातील विरोधाभासाबद्दल
स्पष्टीकरण मागतो. हा श्लोक केवळ अर्जुनाची समस्या नाही,
तर प्रत्येक सामान्य साधकाच्या मनातील संभ्रम दर्शवतो.

🪷 बुद्धीचा संभ्रम 🪷

मागील श्लोकांचा संदर्भ:
अध्याय २ मध्ये, भगवान श्रीकृष्णांनी 'सांख्य बुद्धी' (ज्ञानयोग)
आणि 'योग बुद्धी' (कर्मयोग) या दोन्हीबद्दल सांगितले.

त्यांनी ज्ञानमार्गाचा महिमा सांगून कर्माला हीन म्हटले,
परंतु त्याच वेळी अर्जुनाला युद्ध करण्याची (कर्म करण्याची) प्रेरणा दिली.

🌻 संभ्रम 🌻

अर्जुनाच्या मते, जर ज्ञान (बुद्धी) हे कर्मापेक्षा श्रेष्ठ आहे,
तर श्रीकृष्णांनी त्याला या घोर युद्धात (कर्मात) का गुंतवले?

अर्जुन विचारतो,
"तुम्ही ज्ञान श्रेष्ठ म्हणता, आणि मला कर्म करायला सांगता.
हे दोन मार्ग एकाच वेळी कसे शक्य आहेत?
तुम्ही मला एकाच वेळी दोन वेगवेगळ्या दिशेने जाण्यास सांगत आहात,
ज्यामुळे माझी बुद्धी गोंधळात पडली आहे."

🌸 'श्रेय' प्राप्तीची तळमळ 🌸

अर्जुनाला केवळ तात्पुरता लाभ नको आहे.
त्याला 'श्रेय' (परम कल्याण, मोक्ष, अंतिम हित) प्राप्त करायचे आहे.

तो स्पष्टपणे सांगतो की,
"या दोन मार्गांपैकी जो एक मार्ग मला निश्चितपणे श्रेय प्राप्त करून देईल,
तोच मला निश्चित करून सांगा."

🌼 शिष्याची आर्जव 🌼

हा श्लोक अर्जुनाची विनम्रता आणि शिक्षकाच्या उपदेशावर असलेला
त्याचा दृढ विश्वास दर्शवतो.

तो श्रीकृष्णाला आव्हान देत नाही,
तर आपले अज्ञान कबूल करून, स्पष्ट आणि निश्चित मार्ग
दाखवण्याची विनंती करतो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-08.11.2025-शनिवार.
===========================================