🕉️ श्रीमद्भगवद्गीता : तिसरा अध्याय - कर्मयोग 🚩 श्लोक ५ वा:कविता-

[Atul Kaviraje]

तीसरा अध्यायः कर्मयोग-श्रीमद्भगवदगीता-

न हि कश्चित्क्षणमपि जातु तिष्ठत्यकर्मकृत्।
कार्यते ह्यवशः कर्म सर्वः प्रकृतिजैर्गुणैः।।5।।

🕉� श्रीमद्भगवद्गीता : तिसरा अध्याय - कर्मयोग

🚩 श्लोक ५ वा:
न हि कश्चित्क्षणमपि जातु तिष्ठत्यकर्मकृत्।
कार्यते ह्यवशः कर्म सर्वः प्रकृतिजैर्गुणैः।।५।।

📝 प्रत्येक पदाचा मराठी अर्थ (पद आणि चरणानुसार)

संस्कृत पद (चरण) | मराठी अर्थ

न हि कश्चित् — कोणताही मनुष्य नाही, खरोखरच नाही
क्षणमपि — एका क्षणाकरिता सुद्धा
जातु — कधीही
तिष्ठति अकर्मकृत् — कर्म न करता राहू शकत नाही

(न हि कश्चित्क्षणमपि जातु तिष्ठत्यकर्मकृत्)
(खरोखरच, कोणताही मनुष्य कधीही, एका क्षणाकरिता सुद्धा कर्म न करता राहू शकत नाही)

कार्यते हि — (तो) निश्चितपणे करतो
अवशः — परतंत्र / लाचार होऊन
कर्म सर्वः — प्रत्येकजण कर्म करतो
प्रकृतिजैः — प्रकृतीपासून उत्पन्न झालेल्या
गुणैः — गुणांकडून (सत्त्व, रज, तम)

(कार्यते ह्यवशः कर्म सर्वः प्रकृतिजैर्गुणैः)
(कारण प्रत्येकजण प्रकृतीपासून उत्पन्न झालेल्या गुणांकडून परतंत्र होऊन कर्म करायला लावला जातो.)

🙏 भक्तीभावपूर्ण, यमकासहित दीर्घ मराठी कविता (०७ कडवी)

१. न थांबणारं जीवनचक्र ⏳

कोणताही जीव या जगात,
कर्म केल्याविण क्षणभर नाही;
कधीही राहू शकत नाही,
हा निसर्गाचा नियम पाही ।।

२. गुणांची अनिवार प्रेरणा 🔥

प्रत्येक मनुष्य असतो परतंत्र,
कारण प्रकृतीचे गुण असती;
सत्त्व, रज, तम हे त्रिविध गुण,
त्याला कर्म करण्यास लावती ।।

३. कर्म करण्याची सक्ती ⚙️

मनुष्य जरी इच्छा धरतो मनाची,
की कर्म मी आता थांबवावे;
तरीही स्वभाव त्याला पुढे ओढतो,
हा नियम त्याने मनी जाणावे ।।

४. निसर्गाचा नियम हा अटल 🌿

डोळ्यांना दिसणे, श्वास घेणे,
ही सुद्धा कर्मेच असतात;
प्रकृतीच्या गुणांचे हेच कार्य,
जीवाला क्रिया करायला लावतात ।।

५. परतंत्रतेची जाणीव 🔗

आपल्या इच्छेवर नसते नियंत्रण,
जीवाची अवस्था असते लाचार;
गुणांच्या प्रभावात अडकलेला,
सोडवत नाही कर्माचा आकार ।।

६. सत्त्व-रज-तम यांचे खेळ ✨

सत्त्वगुणी असेल तर शांत कर्म,
रजोगुण देतो तीव्रतेची गती;
तमोगुण आळस आणि प्रमाद,
त्या त्या गुणांची ती प्रवृत्ती ।।

७. कर्मयोगाचे महत्त्व 💫

म्हणूनच कर्म करणे हे अटल,
फलाची आसक्ती सोडणे ज्ञान;
प्रकृतीनुसार कार्य करत रहावे,
हाच खरा कर्म-योगाचा मान ।।

✨ कवितेचा संक्षिप्त सारांश (Short Meaning)

माणूस एका क्षणाकरिताही कर्म न करता राहू शकत नाही,
कारण प्रकृतीपासून उत्पन्न झालेले सत्त्व, रज, आणि तम हे तीन गुण
त्याला परतंत्र करून कर्म करायला लावतात.
कर्म करणे हे जीवाच्या स्वभावातच आहे.

🖼� चित्रे, चिन्हे आणि इमोजी संकेत / चिन्हे

🕉� (ॐ) — अध्यात्मिकता आणि परमशक्ती
🚩 (झेंडा) — धर्मनिष्ठा आणि कर्तव्याचे प्रतीक
⏳ (वेळेचा क्षण) — अखंड चालणारे कर्मचक्र
🔥 (गुणांची ऊर्जा) — त्रिगुणांची प्रेरणा

⚙️ (कर्माचे चक्र) — क्रियाशीलतेचे चक्र
🌿 (प्रकृती) — निसर्गाचा शाश्वत नियम
🔗 (बंधन) — परतंत्रतेचे प्रतीक
✨ (त्रिगुण) — सत्त्व, रज, तम यांचे तेज
💫 (कर्मयोग) — ज्ञान आणि अनासक्तीचा संगम

🔠 इमोजी आणि शब्द सारांश (Horizontal Way)

🕉� | श्रीमद्भगवद्गीता | 🚩 | तिसरा | अध्याय | कर्मयोग |
⏳ | कोणताही | जीव | क्षणभर | थांबत | नाही |
🔥 | प्रकृतीचे | गुण | परतंत्र | करतात |
⚙️ | कर्म | करणे | आहे | अनिवार्य |
🌿 | निसर्गाचा | नियम | अटल |
🔗 | इच्छा | नसते | नियंत्रण |
✨ | सत्त्व | रज | तम | खेळ |
💫 | आसक्ती | सोडा | कर्मयोग | मान |

🌼 अंतिम विचार:
कर्म टाळणे नाही, तर ते शुद्धपणे करणे —
हाच भगवद्गीतेचा संदेश आहे.
जीवाला कर्मातून मुक्ती नाही,
पण अनासक्त कर्मातून मिळते मोक्षाची गती.

--अतुल परब
--दिनांक-11.11.2025-मंगळवार. 
===========================================