🕉️ श्रीमद्भगवद्गीता - तिसरा अध्यायः कर्मयोग - श्लोक ११ 🕉️-2-💐🙏🌟💫✨🔥🌷🌺🌸

[Atul Kaviraje]

तीसरा अध्यायः कर्मयोग-श्रीमद्भगवदगीता-

देवान्भावयतानेन ते देवा भावयन्तु वः।
परस्परं भावयन्तः श्रेयः परमवाप्स्यथ।।11।।

उदाहरणासहित (Udaharana Sahit):

निसर्गाप्रती यज्ञ: शेतीत विषारी खतांचा वापर न करता नैसर्गिक पद्धती वापरणे, ज्यामुळे भूमी देवता संतुष्ट होते.

समाजाप्रती यज्ञ: प्रामाणिकपणे कर भरणे (Tax) हा राष्ट्र नावाच्या देवतेला 'भाव' देण्यासारखे आहे.

ते देवा भावयन्तु वः (देवतांकडून कल्याण मिळवणे):

जेव्हा मनुष्य निसर्गाची काळजी घेतो, तेव्हा निसर्ग त्याला शुद्ध हवा, पाणी, पुरेसा पाऊस आणि अन्न देतो.

जेव्हा मनुष्य समाजाची सेवा करतो, तेव्हा समाज त्याला आदर, सुरक्षा आणि आवश्यक संधी देतो.

परस्परं भावयन्तः (परस्पर सहकार्याचा परिणाम):

हे चक्र अखंड चालू राहिल्याने एक संतुलित आणि समृद्ध (Balanced and Prosperous) व्यवस्था निर्माण होते. यालाच धर्मचक्र म्हणतात.

जर मनुष्य फक्त घेईल (स्वार्थ), तर हे चक्र तुटेल आणि असंतुलन निर्माण होईल (उदा. अतिवृष्टी, दुष्काळ, सामाजिक अराजक).

म्हणून, देव आणि मनुष्य यांच्यातील संबंध मालक आणि नोकर यांचा नसून, सहभागी आणि भागीदार (Participant and Partner) यांचा आहे.

श्रेयः परमवाप्स्यथ (परम कल्याण प्राप्त करणे):

हा सर्वात महत्त्वाचा भाग आहे. जेव्हा व्यक्ती स्वार्थाच्या पलीकडे जाऊन, आपल्या कर्माचा उपयोग सृष्टीतील इतरांना समृद्ध करण्यासाठी करते, तेव्हा त्याचे कर्म 'यज्ञ' बनते.

यज्ञीय कर्म बंधनकारक नसते. त्यामुळे कर्माचे फळ त्याला चिकटत नाही. फळाची आसक्ती न ठेवल्याने चित्त शुद्ध होते आणि हे चित्तशुद्धीच मोक्ष (परम श्रेय) प्राप्त करण्याचा आधार बनते.

३. समारोप (Samarop): शाश्वत समृद्धीचा नियम
हा श्लोक कर्मयोगाचा 'शाश्वत समृद्धीचा नियम' (Law of Sustainable Prosperity) स्पष्ट करतो. जोपर्यंत मनुष्य आपल्या कर्माने देवतांना (निसर्गाला आणि समाजाला) संतुष्ट करत राहील, तोपर्यंत देवता त्याला आवश्यक असलेली साधने पुरवतील. हे अखंड देणगीचे चक्र मानवी जीवनाचे आणि वैश्विक व्यवस्थेचे संरक्षण करते.

४. निष्कर्ष (Nishkarsha): सारांश
या श्लोकाचा अंतिम संदेश असा आहे की, जीवन म्हणजे परोपकार.

यज्ञीय कर्म हे मनुष्याचे आणि सृष्टीचे कल्याण करणारे एकमेव साधन आहे.

सहकार्याशिवाय (देव-मनुष्य/निसर्ग-मानव) शाश्वत प्रगती शक्य नाही.

स्वार्थाचा त्याग करून इतरांना उन्नत करणे, हीच परम कल्याणाची गुरुकिल्ली आहे.

हे तत्त्वज्ञान आपल्याला भौतिक आणि आध्यात्मिक अशा दोन्ही स्तरांवर प्रगती करण्याचा स्पष्ट मार्ग दाखवते.

💐🙏🌟💫✨🔥🌷🌺🌸🌼

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-17.11.2025-सोमवार.   
===========================================