🇮🇳 भारतरत्न इंदिरा गांधींचा जन्म: एक ऐतिहासिक पर्व 🇮🇳-3-

[Atul Kaviraje]

The Birth of Indira Gandhi (1917): Indira Gandhi, the first and only female Prime Minister of India, was born on November 19, 1917.

इंदिरा गांधी यांचा जन्म (1917): भारताच्या पहिल्या आणि एकमेव महिला पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांचा जन्म 19 नोव्हेंबर 1917 रोजी झाला.

🇮🇳 भारतरत्न इंदिरा गांधींचा जन्म: एक ऐतिहासिक पर्व 🇮🇳-

🗺� इंदिरा गांधी जीवनपटाचा दीर्घ क्षैतिज आलेख (Horizontal Mind Map Chart) 🗺�

हा आलेख इंदिरा गांधी यांच्या जीवनातील महत्त्वाच्या टप्प्यांचे संक्षिप्त आणि विश्लेषणपर सादरीकरण करतो.

१. जन्म व पार्श्वभूमी (१९१७) 🌹
➡️ तारीख: १९ नोव्हेंबर
➡️ स्थळ: अलाहाबाद
➡️ कुटुंब: जवाहरलाल नेहरू आणि कमला नेहरू
➡️ वारसा: स्वातंत्र्य चळवळीचा पाया

२. बालपण आणि शिक्षण 🎒
➡️ संस्कार: 'आनंद भवन' मधील राष्ट्रीय विचार
➡️ उपक्रम: 'वानर सेना' (लहान मुलांचे गुप्तचर दल)
➡️ शाळा/विद्यापीठ: पुणे, स्वित्झर्लंड, ऑक्सफर्ड (सोमरव्हिल कॉलेज)
➡️ महत्त्व: आंतरराष्ट्रीय दृष्टिकोनाची निर्मिती

३. विवाह आणि कौटुंबिक जीवन 👨�👩�👦�👦
➡️ विवाह: फिरोज गांधी (१९४२)
➡️ मुले: राजीव गांधी आणि संजय गांधी
➡️ टिप: फिरोज गांधींशी राजकीय मतभेद असूनही वैयक्तिक आयुष्य वेगळे सांभाळले.

४. वडिलांच्या सोबत राजकीय पदार्पण (१९४७-१९६४) 💼
➡️ पद: पंतप्रधानांच्या विशेष संपर्क अधिकारी/सहायक
➡️ कार्ये: आंतरराष्ट्रीय शिष्टमंडळांचे आयोजन, राजकीय समस्या हाताळणे
➡️ परिणाम: प्रशासनाचा आणि आंतरराष्ट्रीय धोरणांचा अनुभव

५. काँग्रेस अध्यक्षपद (१९५९) 🚩
➡️ लक्ष्य: पक्ष संघटनेचे आधुनिकीकरण
➡️ कार्य: केरळमधील कम्युनिस्ट सरकार बरखास्त करण्यात सक्रिय भूमिका
➡️ महत्त्व: पक्षावर मजबूत पकड निर्माण केली

६. पंतप्रधानपदाची सूत्रे (१९६६) 👑
➡️ परिस्थिती: लाल बहादूर शास्त्रींच्या निधनानंतर
➡️ सुरुवातीचा काळ: कमी अनुभवी म्हणून टीका (Gungi Gudiya)
➡️ निर्णय: रुपयाचे अवमूल्यन (Devaluation), अन्नधान्य आयात

७. कठोर आणि क्रांतिकारी निर्णय (१९६९-१९७४) 💪
➡️ बँक राष्ट्रीयीकरण: (१९६९) - १४ मोठ्या बँकांचे नियंत्रण सरकारी झाले. (समाजवादाकडे वाटचाल)
➡️ राजेशाही भत्ते (Privy Purse) समाप्ती: (१९७१) - संस्थानिकांचे विशेष अधिकार रद्द.
➡️ "गरिबी हटाओ": (१९७१) - निवडणूक घोषवाक्य आणि धोरण.

८. १९७१ चा ऐतिहासिक विजय 🏆
➡️ संकट: पूर्व पाकिस्तानमध्ये मानवाधिकार उल्लंघन
➡️ कृती: भारतीय लष्करी हस्तक्षेप
➡️ परिणाम: बांगलादेशची निर्मिती 🇧🇩, पाकिस्तानचे विभाजन, जागतिक स्तरावर भारताची शक्ती सिद्ध

९. अणु आणि आणीबाणी (१९७४-१९७७) 🛑
➡️ अणु चाचणी: पोखरण-१ 'स्माइलिंग बुद्ध' (१९७४) - भारताला अणुशक्तीचे सामर्थ्य.
➡️ आणीबाणी: (१९७५) - अंतर्गत अशांततेमुळे लागू.
➡️ राजकीय परिणाम: लोकशाही मूल्यांवर टीका, नंतर स्वतःहून निवडणुका जाहीर.

१०. ऑपरेशन ब्लू स्टार आणि बलिदान (१९८०-१९८४) 💔
➡️ पुनरागमन: १९८० मध्ये पुन्हा पंतप्रधान
➡️ ऑपरेशन ब्लू स्टार: (१९८४) - शीख अतिरेक्यांना सुवर्ण मंदिरातून बाहेर काढण्याची कारवाई.
➡️ अंतिम क्षण: ३१ ऑक्टोबर १९८४ रोजी अंगरक्षकांकडून हत्या.
➡️ शेवट: लोह स्त्री (Iron Lady) म्हणून भारतीय इतिहासात अजरामर. 🙏

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-19.11.2025-बुधवार.
===========================================