🙏🕉️📖 🎯 श्रीमद्भगवदगीता-तिसरा अध्यायः कर्मयोग - श्लोक १४-1-🙏🙏🌧️🌾🔥🔄👤

[Atul Kaviraje]

तीसरा अध्यायः कर्मयोग-श्रीमद्भगवदगीता-

अन्नाद् भवन्ति भूतानि पर्जन्यादन्नसंभवः।
यज्ञाद् भवति पर्जन्यो यज्ञः कर्मसमुद् भवः।।14।।

🙏🕉�📖

🎯 तिसरा अध्यायः कर्मयोग - श्लोक १४ चा सखोल भावार्थ (मराठी)

📖 आरंभ (Introduction)
श्रीमद्भगवद्गीतेच्या तिसऱ्या अध्यायाला 'कर्मयोग' असे म्हणतात. या अध्यायात भगवान श्रीकृष्ण अर्जुनाला सांगतात की, कर्माचा त्याग न करता, आसक्तीविरहित होऊन कर्म करणे हेच मनुष्याचे कर्तव्य आहे. याच शृंखलेतील श्लोक १४ मध्ये, भगवान कर्म आणि सृष्टीचे चक्र कसे एकमेकांशी जोडलेले आहे, याचे एक महत्त्वपूर्ण विज्ञान स्पष्ट करतात. या श्लोकामध्ये जीवसृष्टीचे पोषण, निसर्गाचे संतुलन आणि मनुष्याच्या कर्माचे महत्त्व एका अविभाज्य बंधात स्पष्ट केलेले आहे.

📜 श्लोक आणि अर्थ (Shloka and Meaning)
मूळ श्लोक:

अन्नाद् भवन्ति भूतानि पर्जन्यादन्नसंभवः। यज्ञाद् भवति पर्जन्यो यज्ञः कर्मसमुद् भवः।।14।।

प्रत्येक शब्दाचा अर्थ (Pratyek Shabdacha Arth):

अन्नात् (Annād): अन्नापासून, अन्नाने.

भवन्ति (Bhavanti): उत्पन्न होतात, होतात.

भूतानि (Bhūtāni): प्राणी, जीवसृष्टी.

पर्जन्यात् (Parjanyād): पर्जन्यापासून, पावसापासून.

अन्नसंभवः (Anna-saṃbhavaḥ): अन्नाची उत्पत्ती (संभव).

यज्ञात् (Yajñād): यज्ञापासून, कर्मरूपी त्यागापासून.

भवति (Bhavati): होतो, निर्माण होतो.

पर्जन्यः (Parjanyaḥ): पाऊस.

यज्ञः (Yajñaḥ): यज्ञ, समर्पणयुक्त कर्म.

कर्मसमुद्भवः (Karma-samudbhavaḥ): कर्मातून उत्पन्न होणारा (कर्म + सम् + उद्भवः).

संपूर्ण श्लोकाचा अर्थ (Pratyek Shlokacha Arth): "अन्नापासून सर्व प्राणी (जीवसृष्टी) उत्पन्न होतात (म्हणजेच अन्नावर जगतात); अन्नाची उत्पत्ती पावसापासून होते; पाऊस (पर्जन्य) यज्ञाने होतो आणि यज्ञ (हे समर्पणयुक्त) कर्म करण्याने उत्पन्न होतो."

🏞� मराठी संपूर्ण विस्तृत आणि प्रदीर्घ विवेचन (Elaboration and Analysis)

या श्लोकात भगवान श्रीकृष्णाने जीवसृष्टी आणि कर्म यांचा एक शाश्वत आणि वैज्ञानिक 'सृष्टिनिर्माण चक्र (Cycle of Creation)' स्पष्ट केला आहे. हा केवळ धार्मिक विधींचा उल्लेख नसून, तो एक व्यापक जीवन सिद्धांत आहे.

१. अन्न आणि जीवसृष्टीचे मूळ
अन्नाद् भवन्ति भूतानि: सर्व जीव, मग ते मनुष्य असोत, पशू असोत, किंवा पक्षी, हे अन्नावर अवलंबून आहेत. अन्न हेच त्यांच्या शरीराचे, ऊर्जेचे आणि जीवनाचे मूळ आहे. अन्न नसेल तर जीवसृष्टी टिकणार नाही. हा जीवनाचा पाया आहे. उदाहरणासह: आपण खाल्लेल्या धान्यामुळे शरीरामध्ये रक्त-मांस-मेदादी धातू तयार होतात आणि आपल्याला कार्य करण्याची शक्ती मिळते.

२. पर्जन्य: अन्नाचा स्रोत
पर्जन्यादन्नसंभवः: ज्या अन्नावर आपण जगतो, त्याची उत्पत्ती कशी होते? ती पावसावर (पर्जन्यावर) अवलंबून आहे. पाऊस नसेल तर शेती होणार नाही, धान्य पिकणार नाही आणि परिणामी अन्नाचा तुटवडा होईल. पाऊस हा निसर्गातील सर्वात मोठा पोशिंदा आहे. उदाहरणासह: शेतकरी कितीही कष्ट करोत, जर योग्य वेळी पाऊस झाला नाही, तर पेरलेले बीज उगवत नाही आणि उत्पन्न शून्य होते.

🙏🙏🌧�🌾🔥🔄👤

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-20.11.2025-गुरुवार.
===========================================