🕉️ तिसरा अध्यायः कर्मयोग - श्रीमद्भगवद्गीता 🕉️ 🕉️ श्लोक क्रमांक १६-2-🙏✨ 🕉️

[Atul Kaviraje]

तीसरा अध्यायः कर्मयोग-श्रीमद्भगवदगीता-

एवं प्रवर्तितं चक्रं नानुवर्तयतीह यः।
अघायुरिन्द्रियारामो मोघं पार्थ स जीवति।।16।।

१) 'एवं प्रवर्तितं चक्रम्' – सृष्टीचे गतिमान चक्र
परिच्छेद १ — ४ ओळी

हे चक्र निसर्गाचेच नव्हे
तर यज्ञाधिष्ठित आध्यात्मिक चक्र आहे.
देवांकडून पाऊस, अन्न, कर्म
अशी सतत चालणारी प्रक्रिया आहे.

परिच्छेद २ — ४ ओळी

मनुष्य समाजाकडून घेतो
आणि बदल्यात कर्तव्याने परत देतो.
हे देणं–घेणं सुरळीत राहिलं
की समाज स्थिर राहतो.

परिच्छेद ३ — ४ ओळी (उदाहरण सहित)

शेतकरी, डॉक्टर, शिक्षक, सैनिक
हे सर्व आपले कर्तव्य निभावतात.
यात कोणीच स्वार्थीपणे हटले
तर संपूर्ण चक्र ढासळते.

२) 'नानुवर्तयतीह यः' – चक्राचे उल्लंघन करणारा
परिच्छेद — ४ ओळी

जो समाजाकडून घेतो पण
त्याला काहीच परत देत नाही,
तो ईश्वरी व्यवस्थेला तोडतो
आणि परजीवी वृत्तीचा बनतो.

३) 'अघायुरिन्द्रियारामः' – इंद्रियसुखी व पापमय आयुष्य
परिच्छेद १ — ४ ओळी

असा मनुष्य कर्मत्याग करून
इंद्रियांच्या सुखासाठी जगतो.
त्याचे ध्येय भौतिक सुख
आणि तेच त्याचे बंधन बनते.

परिच्छेद २ — ४ ओळी (उदाहरण)

स्वार्थी व्यापारी भेसळ करतो,
काळाबाजार करतो, समाजाला हानी पोहोचवतो.
त्याचे सुख क्षणिक असते
आणि पाप त्याला व्यापते.

परिच्छेद ३ — ४ ओळी (दुसरे उदाहरण)

मनोरंजनात रमणारा विद्यार्थी
आपले कर्तव्य टाळतो.
त्याचा भविष्यकाळ कमकुवत होतो
आणि समाजावर ओझे वाढते.

४) 'मोघं पार्थ स जीवति' – व्यर्थ जीवन
परिच्छेद — ४ ओळी

फक्त भोगासाठी जगणाऱ्याचे
जीवन निरर्थक ठरते.
धर्म, कर्तव्य आणि ज्ञानांशिवाय
मानवजन्म सार्थ होत नाही.

🎯 समारोप (Samarop – Conclusion)
परिच्छेद — ४ ओळी

हा श्लोक नैतिकता, धर्म आणि
कर्तव्यनिष्ठ जीवनाचे स्मरण करतो.
कर्मयोग म्हणजे संन्यास नव्हे
तर समाजात कर्तव्याने जगणे.

💡 निष्कर्ष (Nishkarsha – Summary / Inference)
परिच्छेद — ४ ओळी

मानवाने सृष्टीचे नियम पाळून
नियत कर्म निष्काम भावाने करावे.
स्वार्थी जीवन मनुष्याला पापाकडे नेते
आणि जीवन व्यर्थ ठरते.

🙏 श्रीमद्भगवद्गीता ज्ञान की जय! 🙏✨

🕉� 🔔 🚩 📚 💡 🌟

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-22.11.2025-शनिवार.
===========================================