🌸 कर्मयोग: सृष्टीचक्राचे गूढ (श्रीमद्भगवद्गीता - अध्याय ३, श्लोक १६) 🌸-✨ 🙏

[Atul Kaviraje]

तीसरा अध्यायः कर्मयोग-श्रीमद्भगवदगीता-

एवं प्रवर्तितं चक्रं नानुवर्तयतीह यः।
अघायुरिन्द्रियारामो मोघं पार्थ स जीवति।।16।।

🌸 कर्मयोग: सृष्टीचक्राचे गूढ

(श्रीमद्भगवद्गीता - अध्याय ३, श्लोक १६) 🌸
पूर्णमूळ श्लोक (४ ओळी)

एवं प्रवर्तितं चक्रं नानुवर्तयतीह यः।
अघायुरिन्द्रियारामो मोघं पार्थ स जीवति।।१६।।

श्लोकाचा संक्षिप्त अर्थ (Short Meaning) — ४ ओळी

हे पार्था, जो या लोकात
ईश्वराने प्रवृत्त केलेल्या सृष्टीचक्राचे पालन करत नाही,
तो पापाचे आयुष्य जगणारा, इंद्रियसुखात रमणारा
आणि व्यर्थ जीवन जगणारा असतो.

📜 कवीता 📜
(सर्व कडवी – वेगवेगळ्या ४ ओळींमध्ये)
१. आरंभ: चक्राची महती 🌍

नियम हा देवाचा, चक्र हे प्रवाही,
चक्र जे जगाचे, यज्ञकर्म दावी.
परस्पराश्रित सारे, धर्म तोच थोर,
देणे-घेणे चाले, सृष्टीचा आधार.

अर्थ (४ ओळी):
ईश्वराने स्थापित केलेले
जगाचे नियम आणि चक्र सतत कार्यरत असते.
हे चक्र यज्ञ आणि कर्माचे महत्त्व दाखवते
आणि सर्व गोष्टी परस्पर अवलंबून असतात.

२. नियमांचे बंधन 💫

झाडं देतात वायु, मेघ जलधारी,
मनुष्य कर्म करावे, फळ त्यास न्यारी.
जो न पाळी नियम, स्वार्थात जो रमे,
तोडतो बंध सारे, सत्य हेच जमे.

अर्थ (४ ओळी):
झाडे हवा देतात, ढग पाऊस देतात,
मनुष्यानेही आपले कर्तव्य करावे.
स्वार्थात रमणारा नियमभंग करतो,
आणि सृष्टीचे बंधन तुटू लागते.

३. दुर्लक्ष करणारा जीव 👤

या ईश्वरी गतीला जो न देई मान,
न करी कर्तव्य, न ठेवी कोणाचे ध्यान.
फक्त घेई जगातून, नसे परत देणारा,
तो विरोध नियमांना, पाप तो कमावणारा.

अर्थ (४ ओळी):
जो ईश्वराच्या व्यवस्थेचा मान ठेवत नाही,
तो कर्तव्य टाळतो आणि दुर्लक्ष करतो.
तो फक्त घेतच राहतो, काहीच देत नाही
आणि नियमभंग करून पाप जमा करतो.

४. अघायूची व्याख्या 😈

अघायु तयालाच, गीता संबोधते,
पापाचे आयुष्य, काळजी नसे चित्ते.
केवळ इंद्रियांचा, तोच करी विचार,
सुखात तो गुंतला, व्यर्थ हा संसार.

अर्थ (४ ओळी):
गीता अशा व्यक्तीला 'अघायु' म्हणते—
ज्याचे जीवन पापाने व्यापलेले असते.
तो फक्त इंद्रियसुखाचाच विचार करतो
आणि क्षणभंगुर संसारात व्यर्थ गुंततो.

५. इंद्रियसुखात रमणे (Hedonism) 🍇

जिभेचे चोचले, देहाचीच सुखे,
ऐषोआराम केवळ, न दुःखांचे दुःखें.
सगळे काही मिळावे, श्रम नको करण्यास,
जगाचे ओझे तो, व्यर्थ जन्म घेण्यास.

अर्थ (४ ओळी):
जिभेचे आणि देहाचे सुख हाच त्याचा हेतू,
कष्ट त्याला मान्य नसतात।
तो फक्त उपभोगाची इच्छा धरतो
आणि त्यामुळे जगावर ओझे ठरतो.

६. मोघं जीवन (व्यर्थता) 💔

मोघं पार्थ तो जगी, श्रीकृष्ण वदती,
ध्येयाविण जीवन, व्यर्थ ते संपती.
जेथे नसे परोपकार, नसे उत्तम कर्म,
ते जीवन निरर्थक, हाच गीतेचा मर्म.

अर्थ (४ ओळी):
श्रीकृष्ण म्हणतात—धर्मविरहित जीवन व्यर्थ ठरते.
ध्येय, परोपकार, आणि उत्तम कर्माविना
मनुष्याचे जीवन रिकामे राहते
हा गीतेचा अत्यंत महत्त्वाचा संदेश आहे.

७. समारोप: कर्मयोगाचा स्वीकार 🙏

म्हणून हे मनुजा, कर्तव्य ते स्वीकारी,
चक्राला फिरवी, नको पाप भारी.
निष्काम कर्म हेच, जीवनाचे सार,
कर योग साधनेने, पाप जाईल पार.

अर्थ (४ ओळी):
हे मनुष्या! कर्तव्य स्वीकार व चक्र चालू ठेव.
पापाच्या ओझ्याने स्वतःला झाकोळू नकोस.
निष्काम कर्म हाच जीवनाचा खरा सार आहे—
योगभावाने कर्म कर, पापाच्या पलीकडे जा.

✨ 🙏 🕉� 🔔 🌿 🌷 💫

--अतुल परब
--दिनांक-22.11.2025-शनिवार.
===========================================