श्रीमद्भगवदगीता-🕉️ तिसरा अध्यायः कर्मयोग - श्लोक १७ 🕉️-1-🙏 🧘 🌟 ✨ 🕊️ 🕉️

[Atul Kaviraje]

तीसरा अध्यायः कर्मयोग-श्रीमद्भगवदगीता-

यस्त्वात्मरतिरेव स्यादात्मतृप्तश्च मानवः।
आत्मन्येव च सन्तुष्टस्तस्य कार्यं न विद्यते।।17।।

परन्तु जो मनुष्य आत्मा में ही रमण करने वाला और आत्मा में ही तृप्त तथा आत्मा में ही सन्तुष्ट है, उसके लिए कोई कर्तव्य नहीं है |(17)

🕉� तिसरा अध्यायः कर्मयोग - श्लोक १७ 🕉�

यस्त्वात्मरतिरेव स्यादात्मतृप्तश्च मानवः। आत्मन्येव च सन्तुष्टस्तस्य कार्यं न विद्यते।।१७।।

श्रीमद्भगवद्गीता - श्लोकाचा अर्थ (Pratyek Shlokacha Arth)
जो मनुष्य केवळ आत्म्यामध्येच रममाण राहतो, आत्म्यामध्येच तृप्त असतो आणि आत्म्यामध्येच पूर्णपणे संतुष्ट असतो, त्याला या जगात कर्तव्य म्हणून काहीही करायचे उरत नाही.

श्रीमद्भगवद्गीता - श्लोकाचा सखोल भावार्थ (Sakhol Bhavarth): Deep Meaning/Essence

या श्लोकात, भगवान श्रीकृष्ण त्या परम ज्ञानी आणि आत्मज्ञानी व्यक्तीचे वर्णन करतात, जी व्यक्ती जीवनाच्या खऱ्या आणि अंतिम सत्याला जाणते. ही अवस्था म्हणजे केवळ कर्म न करण्याचा परवाना नसून, कर्मबंधनातून पूर्णपणे मुक्त होण्याची स्थिती आहे.

'आत्मरतिरेव' (आत्म्यामध्येच रममाण): याचा अर्थ असा आहे की, त्या व्यक्तीचे चित्त केवळ बाह्य विषयांमध्ये किंवा इंद्रियांच्या सुखांमध्ये अडकलेले नसते. त्याचे प्रेम, त्याची आवड आणि त्याचे आनंद केवळ अंतर्यामी असलेल्या आत्मतत्त्वात केंद्रित झालेले असतात. जगातील कोणताही क्षणिक आनंद त्याला आकर्षित करू शकत नाही.

'आत्मतृप्तश्च' (आत्म्यानेच तृप्त): या अवस्थेत पोहोचलेल्या व्यक्तीला कोणत्याही बाह्य वस्तूची किंवा सिद्धीची गरज वाटत नाही. धन, मान, प्रतिष्ठा, किंवा शारीरिक सुख यांसारख्या गोष्टींची इच्छा त्याला नसते, कारण आत्म्याचा शाश्वत आनंद अनुभवल्यामुळे तो आधीच पूर्णपणे तृप्त असतो.

'आत्मन्येव च सन्तुष्टः' (आत्म्यातच पूर्णपणे संतुष्ट): ही तृप्ती केवळ तात्पुरती नसते, तर ती एक अखंड समाधान असते. त्याची संतुष्टी बाह्य परिस्थितीवर अवलंबून नसते. सुख असो वा दुःख, यश असो वा अपयश, तो सदैव आपल्या अंतरंगात स्थिर आणि शांत राहतो.

'तस्य कार्यं न विद्यते' (त्याला कर्तव्य उरत नाही): येथे 'कार्य' या शब्दाचा अर्थ 'बंधनकारक कर्म' किंवा 'फलप्राप्तीसाठी केलेले कर्म' असा आहे. ज्या व्यक्तीला काहीही मिळवायचे नाही (कारण त्याला सर्व काही प्राप्त झाले आहे), आणि ज्याला कोणत्याही गोष्टीची अपेक्षा नाही, त्याला फळ मिळवण्यासाठी किंवा पापा-पुण्यातून मुक्ती मिळवण्यासाठी कोणतेही कर्म करण्याची आवश्यकता राहत नाही. तो कर्मे करतो, पण ती केवळ लोकसंग्रह (जगाचे कल्याण) आणि स्वभावानुसार करतो; ती कर्मे त्याला बांधत नाहीत.

थोडक्यात, हा श्लोक निष्काम कर्मयोगाच्या अंतिम सिद्धीचे वर्णन करतो. जो व्यक्ती आत्मिक समाधानात स्थिर झाला आहे, तो कर्माच्या आवश्यकतेतून आणि बंधनातून मुक्त होतो.

प्रत्येक श्लोकाचे मराठी संपूर्ण विस्तृत आणि प्रदीर्घ विवेचन (Pratyek Shlokache Marathi Sampurna Vistrut ani Pradirgh Vivechan)

🙏 🧘 🌟 ✨ 🕊� 🕉�

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-23.11.2025-रविवार.           
===========================================