तीसरा अध्यायः कर्मयोग-श्रीमद्भगवदगीता-🌺कविता: "जनकाचा कर्म-आदर्श" 🧘‍♀️ 🌟 👑

[Atul Kaviraje]

तीसरा अध्यायः कर्मयोग-श्रीमद्भगवदगीता-

कर्मणैव हि संसिद्धिमास्थिता जनकादयः।
लोकसंग्रहमेवापि सम्पश्यन्कर्तुमर्हसि।।20।।

🌺 दीर्घ मराठी कविता: "जनकाचा कर्म-आदर्श" 🌺

शीर्षक: जनकाचा कर्म-आदर्श

भावार्थ: ज्ञानी राजा जनकाप्रमाणेच लोककल्याणासाठी कर्म करत राहावे.

कडवे
१

ज्ञानी जनकादींनी, कर्मे केली महान ।
ज्ञानी असलेल्या जनक आणि इतरांनी मोठी कामे केली.
निष्काम कर्माने, साधली परम सिद्धि जाण ॥
फळाची इच्छा न ठेवता कर्म करून त्यांनी मोक्ष प्राप्त केला, हे तू जाणून घे.

कर्माविण नाही, मुक्तीचा हा सोपा पंथ ।
कर्म केल्याशिवाय मोक्षाचा हा सोपा मार्ग नाही.
तोचि खरा योगी, जो कर्माशी बांधे ना गाठ ॥
जो कर्माच्या फळाशी आसक्ती ठेवत नाही, तोच खरा कर्मयोगी असतो.

२

लोकसंग्रह हेतू, तूही कर्म करावे आता ।
लोकांना योग्य मार्गावर ठेवण्यासाठी तू आता कर्म केले पाहिजेस.
जगास आदर्श, व्हावे तुझे कार्य तत्त्वता ॥
तुझे कार्य जगासाठी खरोखर एक उदाहरण (आदर्श) असले पाहिजे.

श्रेष्ठ पुरुष जे जे, आचरिती या जगात ।
या जगात जे महान पुरुष ज्याप्रमाणे वागतात.
सामान्य जन त्यांचे, अनुकरण करती नित्य ॥
सामान्य लोक नेहमी त्यांच्या वागण्याचे अनुसरण करतात.

३

म्हणून, फळत्यागाविण, कार्य करणे हेच श्रेय ।
म्हणून, फळाचा त्याग करून कर्तव्य पार पाडणे हेच कल्याणकारी आहे.
कर्तव्य पथ सोडुनी, मोक्षाची इच्छा ती काय? ॥
कर्तव्याचा मार्ग सोडून मोक्ष मिळवण्याची इच्छा ठेवण्यात अर्थ नाही.

संसाराच्या रथावर, ज्ञानी चालवितो चाक ।
ज्ञानी माणूस संसाररूपी रथाचे चाक (काम) चालवतो.
परी त्याचे मन मात्र, असते आत्म्याकडे निःशंक ॥
पण त्याचे मन कर्माच्या फळापासून दूर, आत्म्याकडे निश्चित असते.

४

राजा असूनि जनक, विदेही जीवन जगला ।
राजा असूनही जनक देहाच्या अभिमानापासून दूर राहिला.
प्रजेच्या कल्याणासाठी, निष्ठेने कर्मे केली त्याला ॥
प्रजेच्या भल्यासाठी त्याने निष्ठेने आपली कामे केली.

तोच आदर्श ठेवूनी, तूही लढ रे अर्जुना ।
तोच आदर्श समोर ठेवून तूही युद्ध कर, हे अर्जुना.
लोककल्याण हेचि, मुख्य हेतू मनी धरा ॥
लोकांचे कल्याण करणे, हाच मुख्य उद्देश मनात ठेव.

५

कर्म करावे तरी, चित्त राहो पूर्ण शांत ।
कर्म करतानाही मन पूर्णपणे शांत असले पाहिजे.
फळाची चिंता नसावी, ते तर देवाचेच अंत ॥
फळाची काळजी नसावी, कारण त्याचे नियंत्रण देवाच्या हाती असते.

आपले कर्तव्य करणे, हाच धर्म मनुष्याचा ।
आपले कर्तव्य पार पाडणे, हाच मानवाचा खरा धर्म आहे.
नको त्याग, नको आसक्ती, हाच कर्मयोग साचा ॥
त्याग नको, आसक्ती नको, हाच खरा कर्मयोग आहे.

६

मार्गदर्शनास्तव, कर्म हे अनिवार्य आहे ।
जगाला दिशा दाखवण्यासाठी कर्म करणे अत्यंत आवश्यक आहे.
नाहीतर जगामध्ये, अव्यवस्था माजे पाहें ॥
नाहीतर जगात खूप गोंधळ निर्माण होईल, हे बघ.

ज्ञानी जर टाळतील, कर्तव्य पालन सारे ।
जर ज्ञानी लोकांनी सर्व कर्तव्ये टाळली.
अज्ञानीही होतील, पांगळे, चुकीचे विचारारे ॥
तर अज्ञानी लोकही चुकीचे विचार करून निष्क्रिय होतील.

७

म्हणून अर्जुना, तू उठावे धनुष्यबाण सज्ज ।
म्हणून, हे अर्जुना, तू धनुष्यबाण घेऊन तयार हो.
धर्मस्थापन करणे, हाच ईश्वरी संकल्प आज ॥
धर्माची स्थापना करणे, हाच आज देवाचा संकल्प आहे.

कर्मयोगी होऊन, जगाला दिशा तू देई ।
कर्मयोगी बनून जगाला योग्य दिशा तू दे.
जनकाचा कित्ता गिरवून, परमसिद्धि घेई ॥
राजा जनकाचे उदाहरण घेऊन परमसिद्धी मिळव.

🖼� EMOJI सार (Emoji Saransh):

श्लोकाचा आशयचिन्ह
कर्मयोग, मोक्ष 🧘�♀️ 🌟
राजा जनक, आदर्श 👑 👤
लोकसंग्रह, कर्तव्य 🌍 🎯

समग्र EMOJI सारांश (Horizontal):
🧘�♀️ 🌟 👑 👤 🌍 🎯 ✨ 🙏

--अतुल परब
--दिनांक-26.11.2025-बुधवार.   
===========================================