"पार्थाचा विषाद आणि संजयोक्ती"-📜 🗣️ 👑 🏹 😭 💧 🧘

[Atul Kaviraje]

॥ ज्ञानेश्वरी भावार्थदीपिका ॥
॥ अथ प्रथमोऽध्यायः – अध्याय पहिला ॥

॥ अर्जुनविषादयोगः ॥

मग संजयो म्हणे रायातें । आईके तो पार्थु तेथें ।शोकाकुल रुदनातें । करितु असे ॥ १ ॥

मग संजय राजा धृतराष्ट्राला म्हणाला – ऐक. तो शोकाने व्याप्त झालेला अर्जुन त्यावेळी रडू लागला. ॥२-१॥

II. दीर्घ मराठी कविता - ॥ ज्ञानेश्वरी भावार्थदीपिका ॥

कवितेचे सुंदर आणि संपूर्ण शीर्षक:

"पार्थाचा विषाद आणि संजयोक्ती"

कडवे क्रमांक
दीर्घ मराठी कविता (०४ ओळी)

प्रत्येक पदाचा मराठी अर्थ (Short Meaning)
१

मग संजयो म्हणे रायातें ।
धृतराष्ट्राप्रति बोले मातें ।
कुरुक्षेत्रीं काय घडले तेथें ।
शांतचित्तें ऐकावें चित्तें ॥

संजय राजा धृतराष्ट्राला म्हणाला. कुरुक्षेत्रावर काय घडले ते तुम्ही शांत मनाने ऐका.

२

आईके तो पार्थु तेथें ।
रथस्तंभनी उभा पंथें ।
स्वजन देखोनी विपरीतें ।
उभा ठाकला शोकमय तें ॥

संजय म्हणाला, ऐका! तो अर्जुन त्या ठिकाणी, रथाच्या स्तंभावर उभा आहे. आपले लोक पाहून तो शोकमय होऊन उभा राहिला आहे.

३

शोकाकुल रुदनातें ।
करितु असे मोहमिश्रित तें ।
बाण-गांडीव गळाले हातें ।
धीर सोडीला भयभीत तें ॥

शोकाने व्याकुळ होऊन तो रडत आहे, त्याचे ते रडणे मोहाने भरलेले आहे. बाण आणि गांडीव धनुष्य त्याच्या हातातून गळून पडले आहेत, तो भयभीत होऊन धीर सोडतो आहे.

४

ममतेचा पाश पसरला ।
धर्म-कर्तव्य विसरला ।
योध्याचा भाव सरला ।
पार्थ विषादाने भरला ॥

'माझेपणा'च्या मोहाचा पाश त्याच्याभोवती पसरला आहे. क्षत्रियाचा धर्म आणि कर्तव्य तो विसरला आहे. महान योध्याचा तो भाव संपला आहे, अर्जुन पूर्णपणे शोकाने भरला आहे.

५

हेचि तया उपदेशाचे मूळ ।
गीतामृत पाजील गोड जळ ।
विषाद योग तोचि सोज्वळ ।
ज्ञानाचे रोप वाढेल तात्काळ ॥

अर्जुनाची ही शोकावस्थाच उपदेशाचे मूळ आहे. श्रीकृष्ण त्याला लगेच गीतेचे गोड अमृत पाजतील. हा विषाद योगच अत्यंत शुद्ध आहे, ज्यामुळे लगेच ज्ञानाचे रोपटे वाढेल.

६

अज्ञान-तिमिराचे जाळे ।
फाडून काढील कमलदळे ।
पार्थ होईल ज्ञानबळे ।
पुन्हा कर्तव्य तत्पर आगळे ॥

अज्ञानाचे जे अंधाराचे जाळे आहे, ते त्याला दूर करायचे आहे. तेव्हाच ज्ञानरूपी कमळ विकसित होईल आणि अर्जुन ज्ञानशक्तीने पुन्हा कर्तव्यासाठी तयार होईल.

७

संजय म्हणे 'पाहिजे ऐकावें ।
पुढील कथा चित्तीं घ्यावें ।
ज्ञानदेवे सोपे करावे ।
जनहितार्थ प्रकट होवें' ॥

संजय म्हणाला, "हे राजा, आता पुढील कथा तुम्ही ऐकावी आणि मनात स्थिर करावी." संत ज्ञानदेवांनी ही कथा सोपी करून जनहितासाठी प्रकट केली आहे.

🎨 कविता सारांश आणि इमोजी सारणी
संकल्पना   मराठी शब्द   इमोजी

संजय   संजयोक्ती   🗣�
राजा   धृतराष्ट्र   👑
अर्जुन   पार्थ   🏹
शोक/विषाद   शोकाकुल   😭
रुदन   रडणे   💧
आरंभ/प्रारंभ   अध्याय   📜
ज्ञान   ज्ञानेश्वरी   🧘

EMOJI SARANSH (EMOJIS NEATLY ARRANGED IN A HORIZONTAL WAY AT THE END OF THE POEM):

📜 🗣� 👑 🏹 😭 💧 🧘

--अतुल परब
--दिनांक-27.11.2025-गुरुवार.
===========================================