🕊️ संत तुकाराम महाराज अभंग गाथा - अभंग क्र. ३ 🕊️-1-जागृती 💡, हरी (विठ्ठल) 🚩,

[Atul Kaviraje]

संत तुकाराम महाराज अभंग गाथा-
अभंग क्र.३

सावध झालों सावध झालों । हरीच्या आलों जागरणा ॥१॥

तेथें वैष्णवांचे भार । जयजयकार गर्जतसे ॥ध्रु.॥

पळोनियां गेली झोप । होतें पाप आड तें ॥२॥

तुका म्हणे तया ठाया । ओल छाया कृपेची ॥३॥

अर्थ:- Tukaram Maharaj Abhang

तुकाराम महाराज दोन वेळा सवध झालो असे म्हणून हरिच्या जागराला आलो असे म्हणतात.तेथे आता वैष्णवांची गर्दी झाली असून, हरी भजनांची गर्जना होत आहे .नाम साधनेच्या आड येणारी पापरूपी झोप आता उडून गेली आहे.तुकाराम महाराज म्हणतात की त्या ठिकाणी हरीकृपेचा ओलाव व छाया आहे .

🕊� संत तुकाराम महाराज अभंग गाथा - अभंग क्र. ३ 🕊�

अभंग: सावध झालों सावध झालों । हरीच्या आलों जागरणा ॥१॥
तेथें वैष्णवांचे भार । जयजयकार गर्जतसे ॥ध्रु.॥
पळोनियां गेली झोप । होतें पाप आड तें ॥२॥
तुका म्हणे तया ठाया । ओल छाया कृपेची ॥३॥

आरंभ (Introduction)
संत तुकाराम महाराजांच्या 'अभंग गाथे'तील हा तिसरा अभंग अत्यंत महत्त्वाचा आहे.
या अभंगातून तुकोबांनी सद्गुरूंच्या कृपेने किंवा हरीच्या नामस्मरणाने प्राप्त झालेल्या आत्मिक जागृतीचा अनुभव व्यक्त केला आहे.
'सावध होणे' म्हणजे केवळ शारीरिक जागे होणे नव्हे, तर अज्ञान आणि मोहाच्या निद्रेतून बाहेर पडून आत्मतत्त्वाची जाणीव होणे, हा सखोल अर्थ या अभंगात दडलेला आहे.
हा अभंग नामसंकीर्तनाची महती आणि साधु-संत सहवासाचे फळ स्पष्ट करतो.

प्रत्येक ओळीचा अर्थ (Pratyek OLICHA Arth)

क्र.   अभंगातील ओळ   अर्थ (Arth)

१

सावध झालों सावध झालों ।
मी आता पूर्णपणे जागृत झालो आहे, आत्मिक जाणीवेने युक्त झालो आहे.

२

हरीच्या आलों जागरणा ॥१॥
कारण मी प्रत्यक्ष परमेश्वराच्या (हरीच्या) नामसंकीर्तन रूपी जागराला उपस्थित झालो आहे.

३

तेथें वैष्णवांचे भार ।
त्या हरीच्या नामघोषाच्या ठिकाणी अनेक संत-भक्तांचा (वैष्णवांचा) मोठा समुदाय जमलेला आहे.

४

जयजयकार गर्जतसे ॥ध्रु.॥
आणि त्या सर्व वैष्णवांकडून विठ्ठलाचा 'जयजयकार' मोठ्या गर्जनेने होत आहे.

५

पळोनियां गेली झोप ।
या नामसंकीर्तनामुळे माझ्यावरची अज्ञानाची झोप (अज्ञानरूपी निद्रा) आता दूर पळून गेली आहे.

६

होतें पाप आड तें ॥२॥
ही अज्ञानरूपी झोपच माझ्या आत्मिक प्रगतीच्या आड येणारे मोठे पाप होते.

७

तुका म्हणे तया ठाया ।
तुकोराम महाराज म्हणतात की, त्या संकीर्तनाच्या ठिकाणी (ठाया) आणि त्या जागृत अवस्थेत.

८

ओल छाया कृपेची ॥३॥
परमेश्वराच्या कृपेची (दैवी दयेची) गार आणि शीतल छाया नेहमी उपलब्ध असते.
सखोल भावार्थ आणि विस्तृत विवेचन (Sakhol Bhavarth ani Vistrut Vivechan)

मुख्य चिन्हे / Emoji सारांश:
जागृती 💡, हरी (विठ्ठल) 🚩, वैष्णव 🙏, जयघोष 📣, अज्ञान-झोप 😴➡️🏃�♀️, पाप-बंध ⛓️➡️🔓, कृपा-शीतलता 💧 छाया 🌳

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-29.11.2025-शनिवार.
===========================================