🙏🏼 संत तुकाराम महाराज-अभंग क्र. ५: 'देव सोयरा दीनाचा'-भक्तीचा खरा कस-🙏🏼💖-1-

[Atul Kaviraje]

संत तुकाराम महाराज अभंग गाथा-
अभंग क्र.५

अंतरिचीं घेतो गोडी । पाहे जोडी भावाची ॥१॥

देव सोयरा देव सोयरा । देव सोयरा दीनाचा ॥ध्रु.॥

आपुल्या वैभवें । शृंगारावें निर्मळे ॥२॥

तुका म्हणे जेवी सवें । प्रेम द्यावें प्रीतीचें ॥३॥

अर्थ:- Tukaram Maharaj Abhang

परमेश्वर भक्ताच्या अतःकरणातील भक्तिचि गोडी स्विकारतो आणि त्याच्या अतःकरणातील भाव पाहतो .देव भक्ताचा सोयरा झालेला असतो असे महाराज तीन वेळा म्हणतात.आपुल्या जवळ जे वैभव आहे मग ते कसे का असेना पण ते वैभवाच निर्मळमानाने देव समजावे.तुकाराम महाराज म्हणतात तो हरी भक्तांबरोबर भोजन करतो व त्याच्यावर आपल्या प्रेमाचा वर्षाव करावा .

🙏🏼 संत तुकाराम महाराज अभंग गाथा 🙏🏼

अभंग क्र. ५: 'देव सोयरा दीनाचा' - भक्तीचा खरा कस

सखोल भावार्थ आणि विवेचन (Marathi Lekh)

▶️ आरंभ (Introduction) - अभंगाचे स्वरूप जगतगुरू संत तुकाराम महाराज यांच्या अभंग गाथेतील हा अभंग क्रमांक ५, भक्तीचे आणि परमेश्वराच्या स्वभावाचे अत्यंत सुंदर आणि सहज-सोपे तत्त्वज्ञान सांगतो. तुकोबाराय येथे स्पष्ट करतात की, देवाला बाह्य मोठेपणा, धन-संपत्ती किंवा कर्मकांडाचे प्रदर्शन नको आहे. देवाला केवळ भक्ताच्या हृदयातील खरी भावना (भाव) आणि प्रेम (गोडी) यांची जोड हवी आहे.

▶️ ओळींचा अर्थ आणि विस्तृत विवेचन अभंगाची ओळ (Oli) थेट अर्थ (Direct Meaning) संपूर्ण विस्तृत आणि प्रदीर्घ विवेचन (Elaboration/Analysis)

१. अंतरिचीं घेतो गोडी । देव (ईश्वर) अंतःकरणातील गोडी (माधुर्य/रस) स्वीकारतो. 'अंतरिचीं गोडी' म्हणजे केवळ शब्दांचे वा कृतीचे बाह्यरूप नव्हे, तर त्यामागील नितांत प्रेम, प्रामाणिकपणा आणि समर्पण. देव कृतीची भव्यता पाहत नाही, तर त्या कृतीत असलेला भक्तीचा रस आणि अंतःकरणाचे माधुर्य पाहतो. (उदा. शबरीने रामासाठी प्रेमाने दिलेली बोरे किंवा सुदाम्याने प्रेमाने दिलेले पोहे).

पाहे जोडी भावाची ॥१॥ तो (देव) भावाची, अर्थात शुद्ध आणि उत्कट भक्तीच्या संयोगाची (जोडीची) अपेक्षा करतो. 'जोडी भावाची' म्हणजे भक्तीच्या शुद्ध भावनेची आणि प्रेमाची जोड. देवाला धन, अलंकार किंवा मोठी पूजा सामग्री नको आहे, त्याला केवळ निष्काम आणि उत्कट 'भाव' हवा आहे. जर भावात कमतरता असेल, तर मोठे कर्मकांडही व्यर्थ आहे.

२. देव सोयरा देव सोयरा । देव आपला आप्त आहे, देव आपला सोयरा आहे (नातलग). 'सोयरा' म्हणजे कुटुंबातील आप्त, जो केवळ गरजेच्या वेळीच नव्हे, तर प्रत्येक सुखा-दुःखात सोबत असतो. तुकोबाराय या शब्दाचा पुनरुच्चार करून (तीनदा) देवाचे आपल्या जीवनातील अढळ स्थान आणि जवळचा संबंध अधोरेखित करतात. देव दूर नाही, तर तो आपल्याशी रक्ताच्या नात्यासारखा जोडलेला आहे.

देव सोयरा दीनाचा ॥ध्रु.॥ देव दीनांचा (गरीब, निराधार, नम्र) सोयरा (आप्त) असतो. 'दीनाचा सोयरा' हे अभंगाचे 'ध्रुवपद' (मुख्य केंद्र) आहे. 'दीन' म्हणजे केवळ आर्थिकदृष्ट्या गरीब नव्हे, तर नम्र, निरहंकारी आणि आत्मिक सामर्थ्याची कमी असलेला भक्त. देव अशा दीन-दुबळ्या आणि निष्कपट भक्तांवर अधिक प्रेम करतो, कारण त्यांच्याजवळ दाखवण्यासाठी बाह्य 'वैभव' नसते; त्यांच्याजवळ केवळ 'भाव' असतो.

लेखाचा सारांश (Emoji Summary): 🙏🏼💖👑🔍🏡🎁🍽�💧

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-01.12.2025-सोमवार. 
===========================================