संत तुकाराम महाराज अभंग गाथा - अभंग क्र. ७ ॥-2-ढोंगी भक्तांवरील उपरोध-

[Atul Kaviraje]

संत तुकाराम महाराज अभंग गाथा-
अभंग क्र.७
सुखे वोळंब दावी गोहा । माझें दुःख नेणा पाहा ॥१॥

आवडीचा मारिला वेडा । होय कैसा म्हणे भिडा ॥ध्रु.॥

अखंड मज पोटाची व्यथा । दुधभात साकर तूप पथ्या ॥२॥

दो पाहरा मज लहरी येती । शुद्ध नाहीं पडे सुपती ॥३॥

नीज नये घाली फुलें । जवळीं न साहती मुलें ॥४॥

अंगी चंदन लावितें भाळीं । सदा शूळ माझे कपाळीं ॥५॥

निपट मज न चले अन्न । पायली गहूं सांजा तीन ॥६॥

गेले वारीं तुम्हीं आणिली साकर । साता दिवस गेली साडेदहा शेर ॥७॥

हाड गळोनि आलें मास । माझें दुःख तुम्हां नेणवे कैसें ॥८॥

तुका म्हणे जिता गाढव केला । मेलियावरी नरका नेला ॥९॥

६) कडवे
अभंग ओळी

निपट मज न चले अन्न ।
पायली गहूं सांजा तीन ॥६॥

अर्थ

मला साधे-सुधे अन्न चालत नाही.
मी दररोज तीन वेळा एक पायली गव्हाची खीर खातो.

विवेचन

एकीकडे 'अन्न न चालणे', तर दुसरीकडे प्रचंड प्रमाणात गव्हाची खीर — ढोंगाचा कळस!

७) कडवे
अभंग ओळी

गेले वारीं तुम्हीं आणिली साकर ।
साता दिवस गेली साडेदहा शेर ॥७॥

अर्थ

तुम्ही मागच्या आठवड्यात आणलेली साखर,
सात दिवसांत साडेदहा शेर (सुमारे १० किलो) संपली.

विवेचन

साखर औषध नव्हे, तर विलास!
इतकी साखर म्हणजे अति खादाडपणा आणि भोंदूपणा.

८) कडवे
अभंग ओळी

हाड गळोनि आलें मास ।
माझें दुःख तुम्हां नेणवे कैसें ॥८॥

अर्थ

हाडे गळून केवळ मांस उरले आहे.
तुम्हाला माझे दुःख कसे कळणार?

विवेचन

शरीर कृश झाल्याचे ढोंग करून लोकांची सहानुभूती मिळवणे हा हेतू.

९) कडवे (समारोप)
अभंग ओळी

तुका म्हणे जिता गाढव केला ।
मेलियावरी नरका नेला ॥९॥

अर्थ

तुकाराम म्हणतात, जिवंतपणी स्वतःलाच गाढव केले.
मरणानंतर नरकात गमन झाले.

विवेचन

ढोंगी भक्ताचे जीवन जिवंतपणी ओझे, आणि मृत्यूनंतर दंड.
तुकारामांची ही भाषाशैली अत्यंत उपरोधपूर्ण आणि प्रखर.

समारोप आणि निष्कर्ष (Conclusion and Inference)

हा अभंग म्हणजे तुकाराम महाराजांनी समाजातील दांभिक संत आणि भोंदू वृत्तीवर केलेले अचूक शस्त्रक्रिया आहे.

निष्कर्ष:

खरा साधक साधेपणाने, कष्टाने, आत्मशोधनाने जगतो.

ढोंगी व्यक्ती मात्र चंदन, तूप, दूध, साखर, फुले यांचा उपभोग घेत 'दुःखी संत' असल्याचे भासवते.

तुकोबांच्या मते असे जीवन "गाढव केलेले" जीवन असून त्याची परिणती नरकात होते.

तुकाराम महाराजांचा संदेश साधा, थेट आणि अचूक:
भक्ती बाह्य सोंगात नसून, आचरणात आणि सज्जनतेत आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-03.12.2025-बुधवार.
===========================================