८ डिसेंबर १९८२ – पहिल्या कृत्रिम हृदयाचे प्रत्यारोपण:-2-

[Atul Kaviraje]

1982 – The First Artificial Heart Transplant: Dr. Barney Clark became the first person to receive an artificial heart transplant. The heart was designed to temporarily support his failing heart.

Marathi Translation: ८ डिसेंबर १९८२ – पहिल्या कृत्रिम हृदयाचे प्रत्यारोपण:-

८ डिसेंबर १९८२: पहिले कृत्रिम हृदय प्रत्यारोपण (Jarvik-7) – एका वैद्यकीय क्रांतीची गाथा

६. नैतिक आणि सामाजिक विवाद (मुद्द्यांवर विश्लेषण)

या शस्त्रक्रियेने वैद्यकीय वर्तुळात मोठे नैतिक आणि सामाजिक वादळ निर्माण केले.

विश्लेषण: 'जीवन' म्हणजे काय? क्लार्क हे बाह्य मशीनला जोडलेले असल्यामुळे ते खऱ्या अर्थाने स्वतंत्र जीवन जगत होते का? त्यांच्या जगण्याचा दर्जा (Quality of Life) किती महत्त्वाचा आहे, यावर मोठे प्रश्नचिन्ह उभे राहिले.

आलोचना: काही समीक्षकांनी या उपकरणाला 'टायटॅनिकच्या डेकचे रिप्लेसमेंट' (Replacing the deck of the Titanic) असे म्हटले, कारण एका बाजूला हृदय बदलले, पण रुग्णाची एकूण प्रकृती अजूनही अत्यंत नाजूक होती.

उपलब्धी: या विवादांमुळेच वैद्यकीय चाचण्यांसाठी आणि मानवी अवयव प्रत्यारोपणासाठी आवश्यक असलेले नवीन नैतिक नियम तयार झाले.

७. उपलब्धी आणि वैद्यकीय विज्ञानातील योगदान

जरी क्लार्क यांचे आयुष्य मर्यादित असले, तरी या घटनेचे योगदान अमूल्य आहे.

पुढील संशोधनासाठी पाया: जार्विक-७ च्या अनुभवावरून डिझायनर आणि डॉक्टरांना रक्ताच्या गुठळ्या, स्ट्रोक आणि कृत्रिम अवयवांवरील प्रतिक्रियेबद्दल अमूल्य माहिती मिळाली.

ब्रिजिंग तंत्रज्ञान (Bridge-to-transplant): या प्रयोगाने 'ब्रिज-टू-ट्रान्सप्लांट' (जैविक हृदय मिळेपर्यंत रुग्णाला तात्पुरता आधार देणे) या आधुनिक संकल्पनेचा मार्ग मोकळा केला.

विश्लेषण: अपयशामधून शिकून पुढे जाण्याचे हे उत्कृष्ट उदाहरण होते, ज्यामुळे पुढे व्हेंट्रिकुलर असिस्ट डिव्हाइसेस (LVADs) सारखी अधिक प्रभावी उपकरणे विकसित झाली.

८. जार्विक-७ नंतरचे परिणाम आणि इतर रुग्णांची उदाहरणे

पहिल्या प्रत्यारोपणानंतर, जार्विक-७ चा वापर इतर रुग्णांवरही करण्यात आला.

दुसरा रुग्ण: विल्यम जे. श् Schroeder, दुसरे रुग्ण, प्रत्यारोपणानंतर ६२० दिवस जगले.

आयुष्यमान: त्यानंतरच्या रुग्णांमध्ये जगण्याचा काळ वाढत गेला, पण गुंतागुंतही वाढत गेल्या.

जार्विक-७ चा शेवट: गुंतागुंत आणि नैतिक समस्यांमुळे १९९० च्या दशकात जार्विक-७ चा कायमस्वरूपी वापर थांबवण्यात आला, परंतु 'ब्रिज-टू-ट्रान्सप्लांट'साठी याचा वापर चालू राहिला.

९. पुढील टप्पे आणि तंत्रज्ञानातील प्रगती

जार्विक-७ ची जागा आधुनिक तंत्रज्ञानाने घेतली आहे.

LVADs (Left Ventricular Assist Devices): आजकाल, हृदयाला पूर्णपणे न काढता, फक्त त्याला मदत करण्यासाठी LVADs चा वापर मोठ्या प्रमाणावर केला जातो. हे उपकरण रुग्णाला स्वतंत्रपणे जीवन जगण्याची आणि हॉस्पिटलमधून बाहेर जाण्याची परवानगी देतात.

नवीन पिढीचे TAHs: 'AbioCor' आणि 'SynCardia' सारख्या नवीन पिढीच्या एकूण कृत्रिम हृदयांचे विकास झाले आहेत, जे अधिक कॉम्पॅक्ट आहेत.

सारांश: क्लार्क यांचा त्याग आणि जार्विक-७ चा प्रयोग हा या सर्व प्रगतीचा 'मूलभूत संदर्भ' (Fundamental Reference) ठरला.

१०. निष्कर्ष आणि समारोप (Nishkarsh ani Samarop)

८ डिसेंबर १९८२ ही तारीख मानवी इतिहासातील 'प्रयोगाचे' आणि 'प्रगतीचे' प्रतीक आहे. डॉ. बार्नी क्लार्क यांना जार्विक-७ हे परिपूर्ण जीवन देऊ शकले नाही, परंतु त्यांनी वैद्यकीय विज्ञानाला एक अशी दिशा दिली, जिथे 'अशक्य' हे 'शक्य' होऊ लागले.

सारांश: क्लार्क यांचे ११२ दिवसांचे जीवन अपयशी नव्हते, तर ते हृदयविकाराने त्रस्त असलेल्या प्रत्येकाच्या जीवनात एक नवीन 'आधार' (Basis for Support) देण्याच्या वैद्यकीय धडपडीचा एक यशस्वी पहिला टप्पा होता. आज LVADs मुळे अनेक लोक सामान्य जीवन जगत आहेत, याचे श्रेय त्या पहिल्या कृत्रिम हृदयाला आणि ते स्वीकारणाऱ्या डॉ. बार्नी क्लार्क यांच्या धैर्याला जाते.

समारोप: वैद्यकीय क्रांतीची ही गाथा आपल्याला आठवण करून देते की विज्ञानाची खरी प्रगती केवळ बुद्धिमत्तेवर नाही, तर मानवी धैर्यावर आणि नवनवीन प्रयोग करण्याच्या तयारीवर अवलंबून असते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-08.12.2025-सोमवार.
===========================================