🔱 पुराणांमधील शिवाचा अनादी आणि अनंत इतिहास: 🕉️-1-🙏🧘‍♂️🌌 | 🔥🌊💨☀️🌙 | 🌊🐍

[Atul Kaviraje]

(पुराणातील शिवाचा इतिहास)-
शिवाचा प्राचीन इतिहास-
(पुराणांमध्ये शिवाचा इतिहास)-
Śivācā prācīna itihāsa-
शिवाचा पुराणातील इतिहास-
(History of Shiva in Puranas)

🔱 पुराणांमधील शिवाचा अनादी आणि अनंत इतिहास: एक विवेचनपर लेख 🕉�

प्रस्तावना: शिवाचे स्वरूप

१. शिवाचे त्रयस्थ स्वरूप

अ. अनादी आणि अनंत: शिव हे काळाच्या बंधनाबाहेर आहेत. त्यांचा जन्म नाही, मृत्यू नाही; ते स्वयंभू आहेत।
ब. कल्याणकारी महेश: 'महेश' या नावाने ते सृष्टीच्या अंतानंतर नवसृष्टीसाठी मार्ग मोकळा करतात।
क. प्रतीकवाद: त्यांना अनेकदा 'लिंग' रूपात पूजले जाते, जे निराकार आणि वैश्विक ऊर्जेचे प्रतीक आहे।

त्रिमूर्ती: (ब्रह्मा - सृष्टी, विष्णू - स्थिती, महेश - संहार)
त्रिमूर्ती: (ब्रह्मा - सृष्टी, विष्णू - स्थिती, महेश - संहार)
🙏🧘�♂️🌌

२. शिवाचे पौराणिक प्रकटीकरण (उत्पत्ती)

अ. ब्रह्मदेवाच्या क्रोधातून: काही पुराणांनुसार, ब्रह्मदेवाने सृष्टी निर्माण करताना जेव्हा खूप प्रयत्न केले, तेव्हा त्यांच्या कपाळातून क्रोधाग्नीरूपात रुद्राचा (शिवाचे रौद्र रूप) जन्म झाला।
ब. विष्णू-ब्रह्मा संवाद: लिंग पुराणानुसार, विष्णू आणि ब्रह्मदेवामध्ये श्रेष्ठ कोण, यावरून वाद सुरू असताना एक विशाल ज्योतिर्लिंग प्रकट झाले, ज्याचा आदि-अंत त्यांना शोधता आला नाही। हेच निराकार शिवतत्त्व होते।
क. आठ रूपे (अष्टमूर्ती): शिव आठ रूपांमध्ये प्रकट होतात: पृथ्वी, जल, अग्नी, वायू, आकाश, सूर्य, चंद्र आणि यजमान (आत्मा)।

अष्टमूर्ती: (पृथ्वी, जल, अग्नी, वायू, आकाश, सूर्य, चंद्र, यजमान)
अष्टमूर्ती: (पृथ्वी, जल, अग्नी, वायू, आकाश, सूर्य, चंद्र, यजमान)
🔥🌊💨☀️🌙

३. महान संहारक आणि योगी

अ. 'रुद्र' - रौद्र स्वरूप: शिव 'रुद्र' या नावाने ओळखले जातात, जे दुष्ट आणि अन्यायी शक्तींचा नाश करतात. त्यांचा तिसरा डोळा (त्रिनेत्र) ज्ञानाचे आणि संहाराचे प्रतीक आहे।
ब. कैलासवासी योगीराज: शिव कैलास पर्वतावर कठोर तपस्या करतात आणि सर्व योग, ज्ञान आणि कलेचे मूळ स्रोत मानले जातात।
क. विष प्राशन (समुद्रमंथन): समुद्रमंथनाच्या वेळी बाहेर पडलेले 'हलाहल' नावाचे विष पिऊन त्यांनी जगाचे रक्षण केले, ज्यामुळे त्यांचे कंठ निळे झाले आणि त्यांना नीलकंठ हे नाव मिळाले।

🌊🐍💎

४. प्रमुख शिव परिवार (दाम्पत्य)

अ. पार्वती (शक्ती) सहवास: शिवाचे अर्धांगिनी पार्वती (सतीचा पुनर्जन्म) ही शक्तीचे आणि सृजनाचे प्रतीक आहे। शिव-शक्तीचा संगम म्हणजे पुरुष (शिव) आणि प्रकृती (शक्ती) यांचा समतोल।
ब. पुत्र गणेश आणि कार्तिकेय: गणेश हे बुद्धीचे आणि शुभ कार्याचे देवता, तर कार्तिकेय हे देवांचे सेनापती आहेत।
क. नंदी आणि गण: नंदी हे शिवाचे वाहन आणि परम भक्त, तर गण हे त्यांच्या अनुयायी आहेत, जे त्यांच्या आज्ञेत असतात।

👨�👩�👧�👦🔔🐂

५. शिवाचे प्रतीकात्मक अलंकार आणि रूप

अ. जटा आणि गंगा: त्यांच्या जटांमध्ये गंगा नदीला स्थान मिळाले आहे, जे पावित्र्य आणि जीवनदायी प्रवाहाचे प्रतीक आहे।
ब. चंद्र आणि सर्प: डोक्यावरचा चंद्र (शीतलता) आणि गळ्यातला सर्प (काळ आणि परिवर्तन) हे शिवाच्या शांत आणि भयानक अशा दोन्ही रूपांचे दर्शन घडवतात।
क. त्रिशूल आणि डमरू: त्रिशूल हे भूत, भविष्य, वर्तमान (त्रिकाल) आणि डमरू हे ध्वनी (नादब्रह्म) आणि सृष्टीचे चक्र दर्शवते।

🌙🐍🥁

सारांश इमोजी:
🙏🧘�♂️🌌 | 🔥🌊💨☀️🌙 | 🌊🐍💎 | 👨�👩�👧�👦🔔🐂 | 🌙🐍🥁 | 📜🎤✨🪔 | ☯️🧍�♀️🧍�♂️ | ✨🪔🚩 | 💃🕺🌪� | 💫💖😇🔱

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-08.12.2025-सोमवार.
===========================================