📜 संत तुकाराम महाराज अभंग गाथा अभंग क्र.१२:-

[Atul Kaviraje]

अभंग क्र.१२
हरिच्या जागरणा । जातां कां रे नये मना ॥१॥

कोठें पाहासील तुटी । आयुष्य वेंचे फुकासाठी ॥२॥

ज्यांची तुज गुंती । ते तों मोकलिती अंतीं ॥२॥

तुका म्हणे बरा । लाभ काय तो विचारा ॥३॥

अर्थ:- Tukaram Maharaj Abhang

हरिचे नामस्मरण करने, भक्ति करने हे तुझ्या मनात का बरे येत नाही .या संसारामधे तुझे जीवन व्यर्थ जात आहे, ती तूट भरून निघणार नाही .ज्यांच्यासाठी तू आपले आयूष्य व्यर्थ घालवित आहे, ते तुला शेवट पर्यंत साथ देणार नाहीत.तुकाराम महाराज म्हणतात , की तू आपल्या जीवनाचे सार्थक कश्यामध्ये आहे याचा विचार कर .

📜 संत तुकाराम महाराज अभंग गाथा

अभंग क्र.१२: हरिच्या जागरणा
कडवे १ - हरिच्या जागरणा

हरिच्या जागरणा ।
जातां कां रे नये मना ॥१॥
(अर्थ: हरिच्या (देवाच्या) नामस्मरणाकडे (जागरणाकडे) तुझे मन का वळत नाही?)
विस्तृत विवेचन: 'हरिचे जागरण' म्हणजे केवळ रात्री जागणे नव्हे, तर ईश्वरभक्ती, नामस्मरण, कीर्तन आणि सत्संग या स्वरूपातील आत्मिक उन्नतीचे कार्य. हे कल्याणकारी कर्म असतानाही, मानवी मन त्याकडे का दुर्लक्ष करते, असा प्रश्न तुकोबाराय विचारतात.

कडवे २ - कोठें पाहासील तुटी

कोठें पाहासील तुटी ।
आयुष्य वेंचे फुकासाठी ॥२॥
(अर्थ: तुला (भक्तीत) कोठे नुकसान (तुटी) दिसते? तू आपले आयुष्य व्यर्थ गोष्टींसाठी खर्च करत आहेस.)
विस्तृत विवेचन: 'तुटी' म्हणजे नुकसान. भगवंताच्या नामस्मरणाने किंवा भक्तीने काही भौतिक नुकसान होत नाही; उलट मोठा अध्यात्मिक लाभ होतो. मग तू या लाभाकडे दुर्लक्ष करून, नाशवंत आणि निरुपयोगी (फुकाच्या) गोष्टींसाठी आपले दुर्मीळ मनुष्य आयुष्य का वाया घालवत आहेस?

कडवे ३ - ज्यांची तुज गुंती

ज्यांची तुज गुंती ।
ते तों मोकलिती अंतीं ॥२॥
(अर्थ: ज्या (व्यक्ती/वस्तू) मध्ये तुझे मन अडकले आहे (गुंती/मोह), त्या तुला शेवटच्या क्षणी (अंती) सोडून जातील.)
विस्तृत विवेचन: 'गुंती' म्हणजे मोह, आसक्ती किंवा घट्ट बंधन. तुकोबाराय संसारातील फसव्या नात्यांवर आणि संपत्तीवरील मोहावर बोट ठेवतात. ज्यांना तू आपले सर्वस्व मानतोस, ते मृत्यूच्या वेळी तुला एकटे सोडून देतील. हा संसाराचा कटू आणि अंतिम नियम आहे.

कडवे ४ - तुका म्हणे बरा

तुका म्हणे बरा ।
लाभ काय तो विचारा ॥३॥
(अर्थ: तुकाराम महाराज म्हणतात, (मनुष्या) कोणता मार्ग चांगला (बरा) आहे आणि खरा लाभ कशात आहे, याचा तू विचार कर.)
विस्तृत विवेचन: हा अभंग विवेकाची हाक आहे. क्षणिक सुख देणाऱ्या संसारात अडकणे किंवा चिरस्थायी आनंद देणाऱ्या भक्तीकडे वळणे, यापैकी 'बरा (चांगला) मार्ग' कोणता आणि 'खरा लाभ' कशात आहे, याचे आत्मपरीक्षण करण्याची प्रेरणा देतो.

कडवे ५ - सखोल भावार्थ

हा अभंग म्हणजे मानवी जीवनाचा आरसा आहे.
तुकाराम महाराज माणसाला 'Time Management' आणि 'Ultimate Benefit' शिकवतात.
सखोल भावार्थ: भगवंताचे नामस्मरण हाच शाश्वत आधार आहे.
संसारातील सर्व गोष्टी अस्थायी आहेत, मृत्यू नंतर कोणतीही संपत्ती किंवा नाती काही कामाची नसतात.

कडवे ६ - उदाहरण १: फुकासाठी आयुष्य

एखादा मनुष्य आयुष्यभर केवळ धन कमावतो.
ते कधीही धर्मकार्यासाठी किंवा आत्मिक शांतीसाठी वापरत नाही.
जेव्हा तो आजारी पडतो, तेव्हा धन त्याला शांती देऊ शकत नाही.
हे 'फुकाच्या गोष्टींसाठी आयुष्य वेचणे' आहे.

कडवे ७ - उदाहरण २: मोकलिती अंती

एखाद्या व्यक्तीच्या मृत्यूच्या वेळी,
कितीही जवळचे आप्त असले तरी, त्यांना शरीर सोडावेच लागते.
केवळ पुण्यकर्म आणि नामस्मरणच त्याच्यासोबत जाते.
संसारातील मोह आणि आसक्ती अंतिम क्षणी निरुपयोगी ठरतात.

कडवे ८ - समारोप

अभंग १२ मानवाला सावधान करतो की,
आयुष्याचा अर्थ उपभोगात नाही, ईश्वरचिंतनात आहे.
विवेकाने विचार करून भक्तीचा मार्ग स्वीकारणे,
ही मानवी जीवनातील सर्वात मोठी आणि खरा लाभाची दिशा आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-07.12.2025-रविवार.
===========================================